Türkiye’nin yakın tarihinin karanlık günlerinden biri olan ‘Hayata Dönüş Operasyonu’ ile ilgili davalar 2021 yılı prestijiyle sürüyor. Uzun yllar süren tartışmalara niye olan operasyonu savunanlar da, şiddette çoka kaçıldığını düşünenler de bulunuyor. Olaya ismi karışan isimlere biroldukça dava açıldı; bir kısmı ceza aldı, Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk üzere kimi isimler öz tenkit yaparak ‘ölçünün kaçtığını’ düşündüklerini söylemiş oldu.
İstanbul Bayrampaşa Cezaevi / 19 Aralık 2000
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU NEDİR?
2000 yılı sonbaharında hapishanelerde koğuş sisteminin yerine getirilmek istenen F tipi cezaevi uygulamasına karşı çıkan mahkumlar, 19 talep öne sürerek süresiz açlık grevine başladı. 20 Ekim 2000 tarihinde başlayan açlık grevi, 45. günde mevt orucuna dönüştü ve bunun üzerine 19 Aralık 2000 günü 20 cezaevinde tıpkı anda ‘Hayata Dönüş’ ismiyle operasyonlar düzenlendi.
Operasyonlar gerçekleştiğinde iktidarda DSP-MHP-ANAP koalisyonu bulunuyordu. Devrin Başbakanı Bülent Ecevit operasyonu, ‘teröristleri kendi terörlerinden kurtarma’ olarak tanımladı. Hayata Dönüş Operasyonu, devletin en üst seviyesindeki kurumları içinde tam mutabakatla gerçekleştirildi. Operasyonlarda Ulusal Güvenlik Konseyi, hükümet ve Meclis’teki muhalefet partilerinin sonucu, onayı ve oluru bulunuyordu.
Ankara Ulucanlar Cezaevi / 19 Aralık 2000
ARABULUCULUK TAHLİL OLMADI
Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Zülfü Livaneli, Mehmet Bekaroğlu, Can Dündar ve Oral Çalışlar’dan oluşan ‘aydınlar heyeti’, tam 43 cezaevinde eşzamanlı olarak sürdürülen bu protestolarda arabuluculuk nazaranvi üstlendi. Dündar, daha sonradan vereceği bir röportajda ‘mahkumların taleplerinin karşılanabilir nitelikte olduğunu’ belirtirken, Livaneli bahisle ilgili “1996’da basın bizi kıymetli bir vazife yapıyorlar diye, 2000’de ise teröristlere yardım ediyorlar diye tanıttı” sözlerini kullanacaktı. Arabuluculuk teşebbüsü başarısız oldu ve olaylar çığ üzere büyüdü.
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU’NUN SONUÇLARI NELER?
20 cezaevinde yaklaşık 10 bin asker ve polisin gerçekleştirdiği operasyonlar kararında, 2’si asker 30’u tutuklu 32 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Türkiye tarihine geçen operasyon, devletin açlık grevine müdahalede orantısız güç kullandığı ve insan haklarının hilal edildiği savlarıyla tenkit konusu oldu.
F tipi cezaevlerinin mimarlarından olan ve Hayata Dönüş Operasyonu sırasında Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nazaranvinde bulunan ve Ali Suat Ertosun’a 2004 yılında AK Parti hükümeti sonucuyla Devlet Bakanı Cemil Çiçek tarafınca ‘Devlet Üstün Hizmet Madalyası’ verildi.
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU’NDA İNSAN HAKLARI İHLAL EDİLDİ
Hayata Dönüş Operasyonu’nda yaralanan oğulları T.Y. ismine 22 Nisan 2014 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne müracaatta bulunan Hüseyin Yıldız ve İmiş Yıldız; operasyonda T.Y.’nin görme kaybına uğradığı, olaya dair ceza soruşturması ile tam yargı davasının makul müddette tamamlanmadığı, azap ve makus muamele yasağının ihlal edildiğini beyan etti.
Hüseyin Yıldız ve İmiş Yıldız’ın başvurusunu 2019 yılında karara bağlayan Anayasa Mahkemesi (AYM), ‘işkence ve berbat muamele tezlerini kabul edilemez’ bulduğunu açıklarken, başvuranların ömür hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Mahkeme, hayat hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için sonucu, bir daha yargılanma yapılması maksadıyla İstanbul 2. Yönetim Mahkemesi’ne gönderdi. 2021 yılı prestijiyle bir daha yargılanma çabucak hemen gerçekleşmedi.
T.Y., 2005 yılında hayatını kaybetmiş, onun yerine yasal müracaatları annesi İmiş Yıldız ile babası Hüseyin Yıldız sürdürüyordu.
Hayata Dönüş Operasyonu’nda yaralanan Özgür Sağlam ise 2011 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. AİHM ateşli silah kullanmasının ‘mutlaka gerekli olarak değerlendirilemeyeceğine’ hükmetti ve ömür hakkının ihlal edildiğine, Özgür Sağlam’a 25 bin euro manevi tazminat ödenmesine karar verdi.
İstanbul Bayrampaşa Cezaevi / 19 Aralık 2000
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU NEDİR?
2000 yılı sonbaharında hapishanelerde koğuş sisteminin yerine getirilmek istenen F tipi cezaevi uygulamasına karşı çıkan mahkumlar, 19 talep öne sürerek süresiz açlık grevine başladı. 20 Ekim 2000 tarihinde başlayan açlık grevi, 45. günde mevt orucuna dönüştü ve bunun üzerine 19 Aralık 2000 günü 20 cezaevinde tıpkı anda ‘Hayata Dönüş’ ismiyle operasyonlar düzenlendi.
Operasyonlar gerçekleştiğinde iktidarda DSP-MHP-ANAP koalisyonu bulunuyordu. Devrin Başbakanı Bülent Ecevit operasyonu, ‘teröristleri kendi terörlerinden kurtarma’ olarak tanımladı. Hayata Dönüş Operasyonu, devletin en üst seviyesindeki kurumları içinde tam mutabakatla gerçekleştirildi. Operasyonlarda Ulusal Güvenlik Konseyi, hükümet ve Meclis’teki muhalefet partilerinin sonucu, onayı ve oluru bulunuyordu.
Ankara Ulucanlar Cezaevi / 19 Aralık 2000
ARABULUCULUK TAHLİL OLMADI
Yaşar Kemal, Orhan Pamuk, Zülfü Livaneli, Mehmet Bekaroğlu, Can Dündar ve Oral Çalışlar’dan oluşan ‘aydınlar heyeti’, tam 43 cezaevinde eşzamanlı olarak sürdürülen bu protestolarda arabuluculuk nazaranvi üstlendi. Dündar, daha sonradan vereceği bir röportajda ‘mahkumların taleplerinin karşılanabilir nitelikte olduğunu’ belirtirken, Livaneli bahisle ilgili “1996’da basın bizi kıymetli bir vazife yapıyorlar diye, 2000’de ise teröristlere yardım ediyorlar diye tanıttı” sözlerini kullanacaktı. Arabuluculuk teşebbüsü başarısız oldu ve olaylar çığ üzere büyüdü.
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU’NUN SONUÇLARI NELER?
20 cezaevinde yaklaşık 10 bin asker ve polisin gerçekleştirdiği operasyonlar kararında, 2’si asker 30’u tutuklu 32 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Türkiye tarihine geçen operasyon, devletin açlık grevine müdahalede orantısız güç kullandığı ve insan haklarının hilal edildiği savlarıyla tenkit konusu oldu.
F tipi cezaevlerinin mimarlarından olan ve Hayata Dönüş Operasyonu sırasında Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü nazaranvinde bulunan ve Ali Suat Ertosun’a 2004 yılında AK Parti hükümeti sonucuyla Devlet Bakanı Cemil Çiçek tarafınca ‘Devlet Üstün Hizmet Madalyası’ verildi.
HAYATA DÖNÜŞ OPERASYONU’NDA İNSAN HAKLARI İHLAL EDİLDİ
Hayata Dönüş Operasyonu’nda yaralanan oğulları T.Y. ismine 22 Nisan 2014 tarihinde Anayasa Mahkemesi’ne müracaatta bulunan Hüseyin Yıldız ve İmiş Yıldız; operasyonda T.Y.’nin görme kaybına uğradığı, olaya dair ceza soruşturması ile tam yargı davasının makul müddette tamamlanmadığı, azap ve makus muamele yasağının ihlal edildiğini beyan etti.
Hüseyin Yıldız ve İmiş Yıldız’ın başvurusunu 2019 yılında karara bağlayan Anayasa Mahkemesi (AYM), ‘işkence ve berbat muamele tezlerini kabul edilemez’ bulduğunu açıklarken, başvuranların ömür hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Mahkeme, hayat hakkı ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için sonucu, bir daha yargılanma yapılması maksadıyla İstanbul 2. Yönetim Mahkemesi’ne gönderdi. 2021 yılı prestijiyle bir daha yargılanma çabucak hemen gerçekleşmedi.
T.Y., 2005 yılında hayatını kaybetmiş, onun yerine yasal müracaatları annesi İmiş Yıldız ile babası Hüseyin Yıldız sürdürüyordu.
Hayata Dönüş Operasyonu’nda yaralanan Özgür Sağlam ise 2011 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. AİHM ateşli silah kullanmasının ‘mutlaka gerekli olarak değerlendirilemeyeceğine’ hükmetti ve ömür hakkının ihlal edildiğine, Özgür Sağlam’a 25 bin euro manevi tazminat ödenmesine karar verdi.