16 milyon nüfusuyla Türkiye’nin en kalabalık kenti olmasının yanı sıra birfazlaca Avrupa ülkesinden daha fazla insanın yaşadığı ‘u da kapsayan Kuzey Anadolu Fay Çizgisi (KAF), dünyanın en süratli ve etkin faylarından biridir. Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) internet sitesinde, Türkiye’de sarsıntıya niye olan faal fayları görmek mümkün. Bu sayede mahallenizden yahut binanızın altında fay sınırı olup olmadığını sorgulamanız mümkün.
TÜRKİYE’DEKİ FAY ÇİZGİLERİ
Sarsıntı haritasına bakılırsa, hudutları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Çizgisi (KAF), Doğu Anadolu fay çizgisi (DAF) ve Batı Anadolu fay çizgisi (BAF) çizgileri geçmektedir. Bilhassa, kendi ortasında 9 faydan oluşan Batı Anadolu fay sınırı ve dünyanın en etkin fay çizgilerinden biri olan Kuzey Anadolu fay çizgisi niçiniyle, Türkiye’de hayli sık zelzele hadisesi yaşanmaktadır.
KUZEY ANADOLU FAY SINIRI (KAF)
Saroz Körfezi’nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzebir daha kadar uzanır. Dünyanın en süratli hareket eden ve en faal sağ-yanal atımlı faylarından biridir.
KAF sistemi, Anadolu levhasının, güneyde Arap levhası ve kuzeyde Avrasya levhasının içinde kalması ve bu sebeple batıya gerçek açılma halinde süratle hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
Yaklaşık Van Gölü’nden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu’yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, bir epeyce modülden oluşan ‘fay zone’dur. Fay çizgisinde; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.
DOĞU ANADOLU FAY ÇİZGİSİ (DAF)
DAF, Hatay grabeninden başlayarak, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl’e kadar sokulur. Meyyit Deniz çatlağının kuzey sonunda Maraş üçlü bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesi’nde sona erer ki burada Kuzey Anadolu fay çizgisi ile buluşur.
BATI ANADOLU FAY SINIRI (BAF)
Anadolu’nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye gerçek sıralanan çizgisidir ve içerisinde biroldukça fayı barındırır. Türkiye’deki sarsıntıların iki ana sebebi vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu’nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu istikametinde hareket ettirir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu levhası ile çarpışarak altına dalmaktadır.
Anadolu’da meydana gelen lerin ikinci ana sebebi, Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey tarafında hareket ettirmekte, Doğu Anadolu fayında ağır depremselliğe niye olmaktadır. Afrika levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışarak Anadolu ve Ege’nin altına dalarak batıyor. Bu dalma sırasında Batı Anadolu’ya çekme kuvveti uygular.
Arap levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya yanlışsız itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu’da GGB-KKD istikametinde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay sarsıntılara ve grabenlerin oluşumuna yol açar.
Batı Anadolu fay sınırını oluşturan küçük faylar şu biçimde:
* Fethiye-Burdur fayı
* Gökova grabeni
* Knidos (Cumalı, Yakköy) fayı
* Büyük Menderes grabeni
* Yavansu fayı
* Küçük Menderes fayı
* Gediz grabeni
* Simav grabeni
* Eskişehir fayı
FAY ÇİZGİSİ SORGULAMA EKRANI
Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’nın (AFAD) fay haritası ile hangi kent ya da ilçeden fay çizgileri geçtiğini öğrenmek mümkün. Fay haritası en şimdiki sarsıntı kaynak parametreleri, zelzele katalogları ve yeni kuşak matematiksel modeller dikkate alınarak epeyce daha fazla ve detaylı bilgiyle hazırlanmıştır. Yeni haritada, bundan evvelki haritadan farklı olarak sarsıntı bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi pahaları gösterilmiş ve ‘deprem bölgesi’ kavramı ortadan kaldırılmıştır.
tehlike haritası ‘risk haritası’ değildir. Risk haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun sarsıntı anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve zelzelenin etrafa vereceği ziyanları hesaplayıp bu ziyan ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.
Yeni harita, AFAD Ulusal Zelzele Araştırma Programı (UDAP) tarafınca desteklenen ‘Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi’ başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.
AFAD FAY HARİTASI İÇİN TIKLAYIN
MTA FAY HARİTASI SORGULAMA SAYFASI
TÜRKİYE’DEKİ FAY ÇİZGİLERİ
Sarsıntı haritasına bakılırsa, hudutları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Çizgisi (KAF), Doğu Anadolu fay çizgisi (DAF) ve Batı Anadolu fay çizgisi (BAF) çizgileri geçmektedir. Bilhassa, kendi ortasında 9 faydan oluşan Batı Anadolu fay sınırı ve dünyanın en etkin fay çizgilerinden biri olan Kuzey Anadolu fay çizgisi niçiniyle, Türkiye’de hayli sık zelzele hadisesi yaşanmaktadır.
KUZEY ANADOLU FAY SINIRI (KAF)
Saroz Körfezi’nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzebir daha kadar uzanır. Dünyanın en süratli hareket eden ve en faal sağ-yanal atımlı faylarından biridir.
KAF sistemi, Anadolu levhasının, güneyde Arap levhası ve kuzeyde Avrasya levhasının içinde kalması ve bu sebeple batıya gerçek açılma halinde süratle hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.
Yaklaşık Van Gölü’nden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu’yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, bir epeyce modülden oluşan ‘fay zone’dur. Fay çizgisinde; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.
DOĞU ANADOLU FAY ÇİZGİSİ (DAF)
DAF, Hatay grabeninden başlayarak, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl’e kadar sokulur. Meyyit Deniz çatlağının kuzey sonunda Maraş üçlü bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesi’nde sona erer ki burada Kuzey Anadolu fay çizgisi ile buluşur.
BATI ANADOLU FAY SINIRI (BAF)
Anadolu’nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye gerçek sıralanan çizgisidir ve içerisinde biroldukça fayı barındırır. Türkiye’deki sarsıntıların iki ana sebebi vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu’nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu istikametinde hareket ettirir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu levhası ile çarpışarak altına dalmaktadır.
Anadolu’da meydana gelen lerin ikinci ana sebebi, Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey tarafında hareket ettirmekte, Doğu Anadolu fayında ağır depremselliğe niye olmaktadır. Afrika levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışarak Anadolu ve Ege’nin altına dalarak batıyor. Bu dalma sırasında Batı Anadolu’ya çekme kuvveti uygular.
Arap levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya yanlışsız itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu’da GGB-KKD istikametinde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay sarsıntılara ve grabenlerin oluşumuna yol açar.
Batı Anadolu fay sınırını oluşturan küçük faylar şu biçimde:
* Fethiye-Burdur fayı
* Gökova grabeni
* Knidos (Cumalı, Yakköy) fayı
* Büyük Menderes grabeni
* Yavansu fayı
* Küçük Menderes fayı
* Gediz grabeni
* Simav grabeni
* Eskişehir fayı
FAY ÇİZGİSİ SORGULAMA EKRANI
Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı’nın (AFAD) fay haritası ile hangi kent ya da ilçeden fay çizgileri geçtiğini öğrenmek mümkün. Fay haritası en şimdiki sarsıntı kaynak parametreleri, zelzele katalogları ve yeni kuşak matematiksel modeller dikkate alınarak epeyce daha fazla ve detaylı bilgiyle hazırlanmıştır. Yeni haritada, bundan evvelki haritadan farklı olarak sarsıntı bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi pahaları gösterilmiş ve ‘deprem bölgesi’ kavramı ortadan kaldırılmıştır.
tehlike haritası ‘risk haritası’ değildir. Risk haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun sarsıntı anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve zelzelenin etrafa vereceği ziyanları hesaplayıp bu ziyan ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.
Yeni harita, AFAD Ulusal Zelzele Araştırma Programı (UDAP) tarafınca desteklenen ‘Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi’ başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.
AFAD FAY HARİTASI İÇİN TIKLAYIN
MTA FAY HARİTASI SORGULAMA SAYFASI