Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Marmara Denizinde görülen müsilaj (deniz salyası) sorununun tahlili için Yükseköğretim Konseyi (YÖK) tarafınca oluşturulan akademik heyetin iştirakiyle düzenlenen toplantıya başkanlık etti.
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki görüşmede, denizlerdeki müsilaj meselesinin tahliline yönelik bilimsel prosedürler masaya yatırıldı.
görüşmede, Cumhurbaşkanı Erdoğan, YÖK Lideri Yekta Saraç başkanlığındaki uzman akademik heyetin müsilaj konusundaki bilimsel araştırmalarını ve tahlil tekliflerini tek tek dinledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede yaptığı konuşmada, Hükümet olarak son günlerde Marmara Denizinde ortaya çıkan müsilaj problemini birinci andan itibaren yakın takibe aldıklarını belirterek, Etraf ve Şehircilik Bakanlığını, TÜBİTAK’ı ve başka ilgili kurumları çabucak harekete geçirdiklerini söz etti.
Denizdeki gelişmeler mercek altına alınırken, karada da tüm atık su ve katı atık tesislerinde kontrollere sürat verdiklerini anlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “bir daha birkaç gün evvel bilim insanlarımızın, kurum temsilcilerimizin, sivil toplum kuruluşlarımızın ve belediye yetkililerinin iştirakiyle geniş kapsamlı bir istişare toplantısı Kocaeli’nde düzenlendi.
Marmara Denizi Muhafaza Hareket Planımızı da milletimizle paylaştık. Deniz paklığına ait genelgemizi de Marmara’daki vilayetlerimize gönderdik. Salı günü itibariyle biroldukca farklı bölgede karadan ve denizden paklık çalışmalarına başlandı” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yükseköğretim Heyeti öncülüğünde yapılacak katkıların da sorunun tahlili konusunda büyük bir ehemmiyet taşıdığına inandığını tabir ederek, müsilaj sorununu ve denizlerdeki kirliliği ortadan kaldırmak için bilimin ve bilim insanlarının tavsiyelerinin kendilerine yol gösterici olacağını kaydetti.
görüşmede, müsilaj sorunu ve tahlili üzerine uzman akademik heyet tarafınca oluşturulan bilimsel kıymetlendirme raporu da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunuldu.
YÖK tarafınca alanında uzman bilim insanlarının iştirakiyle düzenlenen ve müsilaj probleminin tahliline yönelik akademik çalışmaların değerlendirildiği toplantının sonuç bildirgesi de yayınlandı.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Denizler biroldukca canlı için kusursuz bir ekosistem olmasının yanında insanlık için en kaliteli besin temin ambarları olarak bilinirler. Taşıdığı ekolojik ve ekonomik kıymet sebebi ile deniz kaynaklarının şuurlu kullanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması büyük kıymet taşımaktadır.
İnsan kaynaklı tehditlerin yoğunluğu ve dağılımı şu anda insanlık tarihinde görülmemiş düzeylere ulaşmış durumdadır. Marmara Denizinde son senelerda gerek insan kaynaklı gerek doğal birtakım baskılar mevcuttur.
Bu baskıları oluşturan niçinler:
• Artan Sıcaklık
• Oksijen Azalması
• Okyanus Asitlenmesi
• Karasal Girdiler (Atık Su, Besin Elementi)
• Çok Avlanma
• Kirlilik
• İstilacı Çeşitler
• Gemicilik Faaliyetleri
Marmara Denizi’miz dört havza ile çevrelenmiştir. Toplam kıyı şeridi 240 km’dir. Bilhassa, yüksek deniz suyu sıcaklığı, rüzgarsız ve sakin hava şartlarında ve yüksek karasal girdiler müsilaj yapıyı görme mümkünlüğünü arttırmaktadır. Müsilaj yapı, dünya denizlerinde her yerde bulunabildiği üzere, Marmara Denizi’nde de gözlenmektedir.
Marmara Denizi’nin bir iç deniz olması, dar geçitli boğazlar ile öbür denizlerle irtibatının kısıtlı olması, bölgedeki artan nüfus yoğunluğu, kâfi seviyede arıtılmayan ve deşarjları kısmen denetimsiz yürütülen evsel ve endüstriyel atıklara maruz kalması, deniz tarama ve boşaltma faaliyetleri ile kıyı dolgu alanlarına bağlı habitat kaybı, çok ve denetimsiz avcılık ve iklim değişikliğine bağlı deniz suyu sıcaklıklarının artması üzere niçinlerle bu tek hücreli canlılar kendileri için değişen ortam şartlarına reaksiyon göstermeye başlamış, olağandan çok ve/veya süratli biçimde hücre içi organik yapıdaki sıvılarını boşaltma yoluna gitmişlerdir.
Marmara Denizi üzere yarı kapalı denizlerde daima olarak yapılan atık su boşaltımları kirletici yükünü arttırmakta ve bu durum çok üretime (ötrofikasyon) sebep olabilmektedir. Bilhassa azot ve fosforca güçlü besin elementi girdisi, dingin hava koşulları ve sıcaklık artışıyla birlikte tek hücreli canlıların sayısını ve müsilaja yol açan hücre içi salgısını çok arttırmaktadır.
Çeşitli kirleticilerle güçlü müsilaj, deniz tabanına inerek bentik fauna ve floranın yapısını bozmakta ve orada yaşayan canlıların hayatını sonlandırmaktadır. Oluşan müsilajlı kitle içerisinde ağır metallerin de birikebilme oranı pek yüksektir. Ayrıyeten Marmara Denizi alt sularının oksijence çok yoksul olduğu (hipoksik koşullar) düşünüldüğünde, organik maddece fazlaca güçlü bu materyalin bakteriyel tüketim ile oksijenin daha da azalmasına niye olacağı bilinmektedir.
Türkiye nüfusunun değerli bir kısmının Marmara Denizi’nin etrafındaki büyük vilayetlerde yaşaması, endüstriyel faaliyetlerin değerli bir kısmının bu bölgede bulunması, Karadeniz ülkelerinin deniz nakliyatında Marmara Denizini kullanımı, az da olsa turizm gayeli kullanılması Marmara Denizinin sosyo-ekonomik değerini de arttırmaktadır. Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile birlikte Türk Boğazlar Sistemi’ni (TBS) oluşturan Marmara Denizi’nde bilhassa son senelerda artan deniz trafiği ve İstanbul Boğazı üzerinden gelen Karadeniz kökenli kirleticiler bu baskıyı daha da arttırmaktadır.
Öbür yandan, global ısınmanın tesiriyle bilhassa son 10 yılda Marmara Denizi yüzey ve alt katman sularının sıcaklığı daha süratli artmaktadır. Deniz canlılarının gerilim kararı oluşturdukları müsilaj üzere çok tabiat olaylarının global ısınma ile 1950’li senelerdan itibaren öteki denizlerde olduğu üzere Marmara Denizinde de giderek artan çoğunlukla oluştuğu gözlenmektedir.
Bu sıkıntıların gerçek anlaşılabilmesi için birfazlaca farklı disiplinde uzman bilim beşerinin gerek müşahede gerekse öngörü kabiliyeti olan modellerle bu meselelere yaklaşması gerekmektedir. Müsilaj üzere öngörülmesi güç sorunlar üzerine denizlerin oşinografisi (fizik, kimya, ekolojik dinamikler) gerçek anlaşılmadan tahlil önerisi sunmak/geliştirmek mümkün değildir.
Örneğin Marmara denizinde uzun müddettir insan kaynaklı karasal girdilerden (besin tuzları, ağır metaller) ve iklim niçini ile denizde sıcaklık artışı ve akıntı sistemlerinde değişimlerden dolayı oksijen azalması artarak sürmekte ve birebir vakitte biyoçeşitlilik kaybı da deniz ekosistemini savunmasız bırakmaktadır ve müsilaj, ziyanlı alg artışı, deniz anası istilası, toplu balık vefatları üzere olayların yaşanması temelinde kaçınılmaz olmuştur.
Deniz (okyanus) ve su bilimi, bakılırsace genç bir bilim bulunmasına karşın, bugün tabiat bilimleri ortasında ağır katkıya ve kıymete sahip bir bilim kolu olarak ortaya çıkmıştır. Deniz ve su biliminin bu süreçte temel bilim (fizik, kimya, biyoloji, matematik) takviyesi ve başka iklim bilimleri (meteoroloji, klimatoloji, ekoloji, paleontoloji, vs.) ile hedef ve kapsam örtüşmesi artmıştır.
bu biçimdece sağlanan bilgi ve yeteneklerle çevresel yönetişime katkıda bulunulmak suretiyle gelecekte de topluma hizmet edilecektir. Bu niçinle deniz bilimini geliştirme faaliyetleri bütünüyle geleceğe yatırımdır, hayat kaynağı denizlere bilimle sahip çıkmaktır. Denizler bütünlükçü biçimde çalışılmadığı sürece denizlerle ilgili karmaşık sorunlara tahlil getirmek mümkün değildir.
Deniz ve su bilimleri üzere epeyce disiplinli ve yüksek teknoloji gerektiren alanlar, gerçek manada müşahede sistemleri, laboratuvarlar ve gemi üzere altyapılara gereksinim duyarlar. Deniz bilimlerinde sorunlar rutin izleme ötesinde interdisipliner çalışmalar konusunda uzmanlaşmış akademisyenler tarafınca ele alınarak tahlile ulaştırılabilir.
Bu niçinle, deniz bilimleri ve su bilimleri alanlarının akademideki yeri daha da güçlendirilmelidir. Gezegenimizin yaşanabilirliğinde hayati bir rolü olan denizlerin bu rolü oynamasını sağlayan tüm süreçleri bütünleşik olarak kavrayabilen, araştırabilen ve yeni bilgiler üretebilen bilim insanlarının yetiştirilebilmesi kıymetlidir.
YÖK’ün son senelerda ilgili lisans programlarına kaydolan öğrencilerin desteklenmesine yönelik teşebbüsleri daha ileri basamaklara da taşınmalıdır.
Ekonomik kaynaklarıyla, kirlilik ve ekosistem sorunlarıyla, bütün sorumluluğu sırf bize ilişkin olan Marmara Denizi’nde yapılacak faaliyetlerin tamamının planlanmasında deniz ekosisteminin sağlıklı olması birinci planda tutularak bütün paydaşların faydasına olması gözetilmelidir.
Marmara Denizi ekolojisi dayanıklılığını yitirmiştir ve dış etkenlere karşı müdafaasız bir hale gelmiştir. Müsilajın ötesinde Marmara Denizi’nde şu anda ziyanlı alg, deniz anası çok artışları, hidrogen sülfür oluşumu üzere riskler de bulunmaktadır. ötürüsıyla Marmara Denizinin sıhhatine yönelik bütüncül yaklaşımlara benimsenmelidir.
TEKLİFLER
1. Acil Durum Teklifleri
• Marmara Denizi’nin tüm etrafının belirli bir plan dahilinde “koruma bölgesi” olarak ilan edilmelidir.
• Balıkçılık bölümünün yaşadığı kuvvetlikler acilen takip edilmelidir.
• Boğazda meydana gelebilecek kazalara karşı hareket planlarının oluşturulmalıdır. Gemilerin dümen kilitlenmesi, pervane kırılması üzere meseleler milletlerarası gemicilik ticaretini etkileyebilecektir.
• Atık suların arıtıldıktan daha sonra denize geri verilmemesi ve sulamada kullanılması sağlanmalıdır.
• Karasal kökenli girdiler, ileri biyolojik arıtımdan geçirildikten daha sonra derin deşarj yapılmalıdır.
• Müsilajın zamansal ve mekânsal dağılımı belirlenerek, Marmara kıyılarındaki hareketli platformlarla reaktif oksijen dozlamasının araştırılarak yapılması temin edilmelidir.
• Mevcut arıtma tesislerinin ileri arıtım teknolojileri ile (membran, reaktif oksijen vb…) entegrasyonu sağlanmalıdır.
• Husus ile ilgili bir İzleme Komitesi kurulmalıdır.
2. Eğitim ve Araştırma İle İlgili Teklifler
• 100/2000 YÖK Doktora Programlarında Denizcilik ve Su Çalışmaları alanlarının bursiyer sayıları arttırılmalıdır.
• Bu alanlar, proje davetlerinde öncelikli kapsamına alınmalıdır.
• Araştırmaların daha geniş olarak fonlanması temin edilmelidir.
• Marmara Denizi’ne özel çalıştaylar düzenlenmeli, akademisyen ve öğrencilerin tertipli bir ortaya gelmesine imkan verilmelidir.
• Araştırmalarda kullanılan gemilerin pek eski oluşu sebebiyle, Deniz Araştırmaları ile ilgili gemi ve alt yapıları desteklenmelidir.
• Deniz Bilim yüksek lisans ve doktora eğitimi, farkındalık/topluma hizmet çalışmaları ve uluslarasılaşmayı da içeren bütünleşik bir Deniz Bilim Yükseköğretim Stratejisi ile Türkiye denizlerinin sağlıklı, güçlü ve mavi ekonomik kalkınmayı da destekleyici bir fonksiyonu olması sağlanmalıdır.
• Hem sağlıklı bir Marmara’ya ulaşmak için yeni kuşak akademisyenleri yetiştirmek, tıpkı vakitte mavi iktisada geçişi desteklemek için gereken profesyonel insan muhtaçlığı, yüksek lisans, doktora post-doktora eğitimini destekleyici siyasetlerin geliştirilmesi, ulusal ve milletlerarası değişim programlarının öğrenci ve akademisyenlikte desteklenmesi yoluyla karşılanmalıdır.
BAŞKA DEĞERLENDİRMELER
• Global ısınmanın önümüzdeki senelerda daha fazla olacağı göz önüne alınarak model, iddialar ve senaryolara bakılırsa öteki bütün faaliyetler hakkında tedbirler özel önlemler alınmalıdır.
• Denizlerimizin korunması konusunda okullarda farkındalık çalışmaları ve vatandaşı bilgilendirme çalışmalarını yapan üniversitelerimizin sayıları arttırılmalıdır.
• Marmara’ya komşu belediyeler daha fazla sorumluluk üstlenmeli, bilhassa arıtma ve atık konusunda yeni düzenlemeleri ve denetlemeleri devreye sokmalıdır.
KİMLER KATILDI?
Toplantıya TUBİTAK Etraf ve Pak Üretim Enstitüsü Müdürü Selma Ayaz, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Deniz ve İçsu Kaynakları İdaresi Kısmı Deniz Biyolojisi Anabilim Kısmı Lideri Melek İşinibilir Okyar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ekrem Şanver Çelik, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Rektör Yardımcısı ve Etraf Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Keskinler, ODTÜ Faziletli Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Erkan Kıdeyş ve başka öğretim üyeleri katıldı.
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki görüşmede, denizlerdeki müsilaj meselesinin tahliline yönelik bilimsel prosedürler masaya yatırıldı.
görüşmede, Cumhurbaşkanı Erdoğan, YÖK Lideri Yekta Saraç başkanlığındaki uzman akademik heyetin müsilaj konusundaki bilimsel araştırmalarını ve tahlil tekliflerini tek tek dinledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, görüşmede yaptığı konuşmada, Hükümet olarak son günlerde Marmara Denizinde ortaya çıkan müsilaj problemini birinci andan itibaren yakın takibe aldıklarını belirterek, Etraf ve Şehircilik Bakanlığını, TÜBİTAK’ı ve başka ilgili kurumları çabucak harekete geçirdiklerini söz etti.
Denizdeki gelişmeler mercek altına alınırken, karada da tüm atık su ve katı atık tesislerinde kontrollere sürat verdiklerini anlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “bir daha birkaç gün evvel bilim insanlarımızın, kurum temsilcilerimizin, sivil toplum kuruluşlarımızın ve belediye yetkililerinin iştirakiyle geniş kapsamlı bir istişare toplantısı Kocaeli’nde düzenlendi.
Marmara Denizi Muhafaza Hareket Planımızı da milletimizle paylaştık. Deniz paklığına ait genelgemizi de Marmara’daki vilayetlerimize gönderdik. Salı günü itibariyle biroldukca farklı bölgede karadan ve denizden paklık çalışmalarına başlandı” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Yükseköğretim Heyeti öncülüğünde yapılacak katkıların da sorunun tahlili konusunda büyük bir ehemmiyet taşıdığına inandığını tabir ederek, müsilaj sorununu ve denizlerdeki kirliliği ortadan kaldırmak için bilimin ve bilim insanlarının tavsiyelerinin kendilerine yol gösterici olacağını kaydetti.
görüşmede, müsilaj sorunu ve tahlili üzerine uzman akademik heyet tarafınca oluşturulan bilimsel kıymetlendirme raporu da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunuldu.
YÖK tarafınca alanında uzman bilim insanlarının iştirakiyle düzenlenen ve müsilaj probleminin tahliline yönelik akademik çalışmaların değerlendirildiği toplantının sonuç bildirgesi de yayınlandı.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Denizler biroldukca canlı için kusursuz bir ekosistem olmasının yanında insanlık için en kaliteli besin temin ambarları olarak bilinirler. Taşıdığı ekolojik ve ekonomik kıymet sebebi ile deniz kaynaklarının şuurlu kullanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması büyük kıymet taşımaktadır.
İnsan kaynaklı tehditlerin yoğunluğu ve dağılımı şu anda insanlık tarihinde görülmemiş düzeylere ulaşmış durumdadır. Marmara Denizinde son senelerda gerek insan kaynaklı gerek doğal birtakım baskılar mevcuttur.
Bu baskıları oluşturan niçinler:
• Artan Sıcaklık
• Oksijen Azalması
• Okyanus Asitlenmesi
• Karasal Girdiler (Atık Su, Besin Elementi)
• Çok Avlanma
• Kirlilik
• İstilacı Çeşitler
• Gemicilik Faaliyetleri
Marmara Denizi’miz dört havza ile çevrelenmiştir. Toplam kıyı şeridi 240 km’dir. Bilhassa, yüksek deniz suyu sıcaklığı, rüzgarsız ve sakin hava şartlarında ve yüksek karasal girdiler müsilaj yapıyı görme mümkünlüğünü arttırmaktadır. Müsilaj yapı, dünya denizlerinde her yerde bulunabildiği üzere, Marmara Denizi’nde de gözlenmektedir.
Marmara Denizi’nin bir iç deniz olması, dar geçitli boğazlar ile öbür denizlerle irtibatının kısıtlı olması, bölgedeki artan nüfus yoğunluğu, kâfi seviyede arıtılmayan ve deşarjları kısmen denetimsiz yürütülen evsel ve endüstriyel atıklara maruz kalması, deniz tarama ve boşaltma faaliyetleri ile kıyı dolgu alanlarına bağlı habitat kaybı, çok ve denetimsiz avcılık ve iklim değişikliğine bağlı deniz suyu sıcaklıklarının artması üzere niçinlerle bu tek hücreli canlılar kendileri için değişen ortam şartlarına reaksiyon göstermeye başlamış, olağandan çok ve/veya süratli biçimde hücre içi organik yapıdaki sıvılarını boşaltma yoluna gitmişlerdir.
Marmara Denizi üzere yarı kapalı denizlerde daima olarak yapılan atık su boşaltımları kirletici yükünü arttırmakta ve bu durum çok üretime (ötrofikasyon) sebep olabilmektedir. Bilhassa azot ve fosforca güçlü besin elementi girdisi, dingin hava koşulları ve sıcaklık artışıyla birlikte tek hücreli canlıların sayısını ve müsilaja yol açan hücre içi salgısını çok arttırmaktadır.
Çeşitli kirleticilerle güçlü müsilaj, deniz tabanına inerek bentik fauna ve floranın yapısını bozmakta ve orada yaşayan canlıların hayatını sonlandırmaktadır. Oluşan müsilajlı kitle içerisinde ağır metallerin de birikebilme oranı pek yüksektir. Ayrıyeten Marmara Denizi alt sularının oksijence çok yoksul olduğu (hipoksik koşullar) düşünüldüğünde, organik maddece fazlaca güçlü bu materyalin bakteriyel tüketim ile oksijenin daha da azalmasına niye olacağı bilinmektedir.
Türkiye nüfusunun değerli bir kısmının Marmara Denizi’nin etrafındaki büyük vilayetlerde yaşaması, endüstriyel faaliyetlerin değerli bir kısmının bu bölgede bulunması, Karadeniz ülkelerinin deniz nakliyatında Marmara Denizini kullanımı, az da olsa turizm gayeli kullanılması Marmara Denizinin sosyo-ekonomik değerini de arttırmaktadır. Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile birlikte Türk Boğazlar Sistemi’ni (TBS) oluşturan Marmara Denizi’nde bilhassa son senelerda artan deniz trafiği ve İstanbul Boğazı üzerinden gelen Karadeniz kökenli kirleticiler bu baskıyı daha da arttırmaktadır.
Öbür yandan, global ısınmanın tesiriyle bilhassa son 10 yılda Marmara Denizi yüzey ve alt katman sularının sıcaklığı daha süratli artmaktadır. Deniz canlılarının gerilim kararı oluşturdukları müsilaj üzere çok tabiat olaylarının global ısınma ile 1950’li senelerdan itibaren öteki denizlerde olduğu üzere Marmara Denizinde de giderek artan çoğunlukla oluştuğu gözlenmektedir.
Bu sıkıntıların gerçek anlaşılabilmesi için birfazlaca farklı disiplinde uzman bilim beşerinin gerek müşahede gerekse öngörü kabiliyeti olan modellerle bu meselelere yaklaşması gerekmektedir. Müsilaj üzere öngörülmesi güç sorunlar üzerine denizlerin oşinografisi (fizik, kimya, ekolojik dinamikler) gerçek anlaşılmadan tahlil önerisi sunmak/geliştirmek mümkün değildir.
Örneğin Marmara denizinde uzun müddettir insan kaynaklı karasal girdilerden (besin tuzları, ağır metaller) ve iklim niçini ile denizde sıcaklık artışı ve akıntı sistemlerinde değişimlerden dolayı oksijen azalması artarak sürmekte ve birebir vakitte biyoçeşitlilik kaybı da deniz ekosistemini savunmasız bırakmaktadır ve müsilaj, ziyanlı alg artışı, deniz anası istilası, toplu balık vefatları üzere olayların yaşanması temelinde kaçınılmaz olmuştur.
Deniz (okyanus) ve su bilimi, bakılırsace genç bir bilim bulunmasına karşın, bugün tabiat bilimleri ortasında ağır katkıya ve kıymete sahip bir bilim kolu olarak ortaya çıkmıştır. Deniz ve su biliminin bu süreçte temel bilim (fizik, kimya, biyoloji, matematik) takviyesi ve başka iklim bilimleri (meteoroloji, klimatoloji, ekoloji, paleontoloji, vs.) ile hedef ve kapsam örtüşmesi artmıştır.
bu biçimdece sağlanan bilgi ve yeteneklerle çevresel yönetişime katkıda bulunulmak suretiyle gelecekte de topluma hizmet edilecektir. Bu niçinle deniz bilimini geliştirme faaliyetleri bütünüyle geleceğe yatırımdır, hayat kaynağı denizlere bilimle sahip çıkmaktır. Denizler bütünlükçü biçimde çalışılmadığı sürece denizlerle ilgili karmaşık sorunlara tahlil getirmek mümkün değildir.
Deniz ve su bilimleri üzere epeyce disiplinli ve yüksek teknoloji gerektiren alanlar, gerçek manada müşahede sistemleri, laboratuvarlar ve gemi üzere altyapılara gereksinim duyarlar. Deniz bilimlerinde sorunlar rutin izleme ötesinde interdisipliner çalışmalar konusunda uzmanlaşmış akademisyenler tarafınca ele alınarak tahlile ulaştırılabilir.
Bu niçinle, deniz bilimleri ve su bilimleri alanlarının akademideki yeri daha da güçlendirilmelidir. Gezegenimizin yaşanabilirliğinde hayati bir rolü olan denizlerin bu rolü oynamasını sağlayan tüm süreçleri bütünleşik olarak kavrayabilen, araştırabilen ve yeni bilgiler üretebilen bilim insanlarının yetiştirilebilmesi kıymetlidir.
YÖK’ün son senelerda ilgili lisans programlarına kaydolan öğrencilerin desteklenmesine yönelik teşebbüsleri daha ileri basamaklara da taşınmalıdır.
Ekonomik kaynaklarıyla, kirlilik ve ekosistem sorunlarıyla, bütün sorumluluğu sırf bize ilişkin olan Marmara Denizi’nde yapılacak faaliyetlerin tamamının planlanmasında deniz ekosisteminin sağlıklı olması birinci planda tutularak bütün paydaşların faydasına olması gözetilmelidir.
Marmara Denizi ekolojisi dayanıklılığını yitirmiştir ve dış etkenlere karşı müdafaasız bir hale gelmiştir. Müsilajın ötesinde Marmara Denizi’nde şu anda ziyanlı alg, deniz anası çok artışları, hidrogen sülfür oluşumu üzere riskler de bulunmaktadır. ötürüsıyla Marmara Denizinin sıhhatine yönelik bütüncül yaklaşımlara benimsenmelidir.
TEKLİFLER
1. Acil Durum Teklifleri
• Marmara Denizi’nin tüm etrafının belirli bir plan dahilinde “koruma bölgesi” olarak ilan edilmelidir.
• Balıkçılık bölümünün yaşadığı kuvvetlikler acilen takip edilmelidir.
• Boğazda meydana gelebilecek kazalara karşı hareket planlarının oluşturulmalıdır. Gemilerin dümen kilitlenmesi, pervane kırılması üzere meseleler milletlerarası gemicilik ticaretini etkileyebilecektir.
• Atık suların arıtıldıktan daha sonra denize geri verilmemesi ve sulamada kullanılması sağlanmalıdır.
• Karasal kökenli girdiler, ileri biyolojik arıtımdan geçirildikten daha sonra derin deşarj yapılmalıdır.
• Müsilajın zamansal ve mekânsal dağılımı belirlenerek, Marmara kıyılarındaki hareketli platformlarla reaktif oksijen dozlamasının araştırılarak yapılması temin edilmelidir.
• Mevcut arıtma tesislerinin ileri arıtım teknolojileri ile (membran, reaktif oksijen vb…) entegrasyonu sağlanmalıdır.
• Husus ile ilgili bir İzleme Komitesi kurulmalıdır.
2. Eğitim ve Araştırma İle İlgili Teklifler
• 100/2000 YÖK Doktora Programlarında Denizcilik ve Su Çalışmaları alanlarının bursiyer sayıları arttırılmalıdır.
• Bu alanlar, proje davetlerinde öncelikli kapsamına alınmalıdır.
• Araştırmaların daha geniş olarak fonlanması temin edilmelidir.
• Marmara Denizi’ne özel çalıştaylar düzenlenmeli, akademisyen ve öğrencilerin tertipli bir ortaya gelmesine imkan verilmelidir.
• Araştırmalarda kullanılan gemilerin pek eski oluşu sebebiyle, Deniz Araştırmaları ile ilgili gemi ve alt yapıları desteklenmelidir.
• Deniz Bilim yüksek lisans ve doktora eğitimi, farkındalık/topluma hizmet çalışmaları ve uluslarasılaşmayı da içeren bütünleşik bir Deniz Bilim Yükseköğretim Stratejisi ile Türkiye denizlerinin sağlıklı, güçlü ve mavi ekonomik kalkınmayı da destekleyici bir fonksiyonu olması sağlanmalıdır.
• Hem sağlıklı bir Marmara’ya ulaşmak için yeni kuşak akademisyenleri yetiştirmek, tıpkı vakitte mavi iktisada geçişi desteklemek için gereken profesyonel insan muhtaçlığı, yüksek lisans, doktora post-doktora eğitimini destekleyici siyasetlerin geliştirilmesi, ulusal ve milletlerarası değişim programlarının öğrenci ve akademisyenlikte desteklenmesi yoluyla karşılanmalıdır.
BAŞKA DEĞERLENDİRMELER
• Global ısınmanın önümüzdeki senelerda daha fazla olacağı göz önüne alınarak model, iddialar ve senaryolara bakılırsa öteki bütün faaliyetler hakkında tedbirler özel önlemler alınmalıdır.
• Denizlerimizin korunması konusunda okullarda farkındalık çalışmaları ve vatandaşı bilgilendirme çalışmalarını yapan üniversitelerimizin sayıları arttırılmalıdır.
• Marmara’ya komşu belediyeler daha fazla sorumluluk üstlenmeli, bilhassa arıtma ve atık konusunda yeni düzenlemeleri ve denetlemeleri devreye sokmalıdır.
KİMLER KATILDI?
Toplantıya TUBİTAK Etraf ve Pak Üretim Enstitüsü Müdürü Selma Ayaz, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Deniz ve İçsu Kaynakları İdaresi Kısmı Deniz Biyolojisi Anabilim Kısmı Lideri Melek İşinibilir Okyar, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ekrem Şanver Çelik, İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) Rektör Yardımcısı ve Etraf Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Keskinler, ODTÜ Faziletli Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Erkan Kıdeyş ve başka öğretim üyeleri katıldı.