Prof. Dr. Sencer Ayata ile seri söyleşimizin ‘manevi çöküntü’ye odaklanan kısmının birinci kesiminde “AKP iktidarının maneviyat telaffuzuna karşın, aslında bu argümanından nasıl uzaklaştığını” konuşmuştuk. Söyleşinin ikinci kısmında Ayata’nın kelam ettiği “çöküntü”nün toplum üstündeki tesirini ele aldık.
Prof. Dr. Sencer Ayata, “Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının siyasi ve toplumsal hayatı bitmeyen bir arbede olarak gördüğünü, Türkiye’de yaşanan hukuksuzluk ile kuralsızlığın el ele gittiğini“ söylemiş oldu.
Prof. Dr. Sencer Ayata
Hukukun olağan şartlarda insanları birbirine yakınlaştırması gerekirken Türkiye’de ayrımcılığın kaynağı haline geldiğini söyleyen Ayata, “Hukuk iktidara yakın olanları muhafaza, karşısındakileri cezalandırma aracı haline geldi” diye konuştu.
Prof. Ayata, Türkiye’de cürüm oranlarının patlama yaptığını söylerken, “Yaygın bir kuralsızlık ortamı var. Giderek de yaygınlaşıyor. Günümüzde yönetmek; usulsüzlüğü, yolsuzluğu, cürmü yönetmek haline geldi” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’de mutsuzluğun ve manevi zayıflığın ana niçinlerinden birinin ‘kutuplaşma’ olduğunu vurgulayan Prof. Ayata, “siyasi iktidarın artık bunu körüklemekten kaçınmadığını” söz etti. Ayata, “Özellikle siyasi iktidar toplumda var olan ayrışmaları ve çatışmaları azaltmak ve yumuşatmak yerine ağırlaştıran bir siyaset yapma üslubunu benimsemiş durumda” dedi.
Ayata, AKP’nin kuruluş devrinde ana argümanlarından birinin “manevi kalkınma” olduğunu vurgularken, AKP iktidarıyla geçen yaklaşık 20 yılın sonunda “Türkiye’nin biroldukca rapora nazaran dünyanın en karamsar ve mutsuz ülkelerinden birine geldiğine” dikkat çekti. Prof. Ayata; “AKP iktidarında Türkiye’nin toplumsal ve ruhsal çöküşe sürüklendiğini” tabir etti.
ODTÜ Sosyoloji Kısmı Başkanlığı’nın yanı sıra Harvard ve Oxford üniversitelerinde konuk akademisyen olarak bulunan, geçtiğimiz periyotta parlamentoya giren ve CHP idaresinde bakılırsav üstüne alan Türkiye’nin önde gelen sosyologlarından Prof. Dr. Ayata’nın T24’ün sorularına verdiği cevaplar şöyleki…
“Baskı aksi sonuç veriyor, zira çağdaş toplumların
örgütlenme ve işleyiş biçimleri farklı”
– Konuştuğumuz tüm konulardan toplumsal dokunun sav edildiği üzere gereğince sağlam olmaması, bir değişim ve bir sarsılma sürecine girdiği anlaşılıyor. Ne değişiyor?
kuvvetli toplumsal doku deyince evvel aile yapısı anlaşılıyor. bununla birlikte sağlam bir topluluk dayanışması, kuvvetli bir toplumsal aidiyet duygusu, yani akrabalık, hemşehrilik, komşuluk bağları… İlaveten köy, mahalle, dini örgütlenmeler vesaire. kuvvetli toplumsal dokunun temelinde ise kuvvetli klâsik ve dini bağların olduğu düşünülüyor. Ne var ki bu çeşit bağlar, bedeller, kimlikler süratle aşınmakta.
En kıymetli niye hayatın büyük ölçüde paraya bağlı hale gelmesi. Geçim için, refah için, güç için, statü için. Beşerler içindeki ilgilerde maddi boyut, fayda, kar, çıkar haliyle epey değerli hale geliyor. Kentleşme, eğitim, konut, ömür usulü, ulaşım bağlantı, iş cümbüş; tüm bu alanlarda yaşanan değişiklikler aileyi de toplumu da derinlemesine etkiliyor. Köylerde bile toplumsal bağlantılar, kültürel kıymetler, gelenekler eski gücünü kaybediyor.
Bir vakit içinder kente göç edenler içinde gerek maddi gerekse duygusal pahalara bağlı olarak oluşan kuvvetli dayanışma ağları vardı. Konuk etme, iş bulma, borç verme, bir arada mesken yapma, acıyı paylaşma, sohbet etme vesaire. Fakat gecekondu artık yaygın bir yerleşim ve toplumsal dayanışma yeri olmaktan çıktı. Apartmanlara taşınan akrabalar, hemşehriler artık birbirine daha uzakta yaşıyor; birkaç komşu, birkaç arkadaş haricinde. Mahalle sakinleri hudutlu ölçüde de olsa okul aile birliği, cami, emekli kahvesi haricinde birbirini pek görmüyor.
Bir yandan da yeni gelişmeler göze çarpıyor. Örneğin toplumsal medya birbirinden farklı, hatta fazlaca uzak yerlerde yaşayan akrabalar ve hemşehriler içinde bağlantının devam etmesini, hatta canlanmasını sağlıyor. Lakin yüz yüze bağlantılarda akrabalar, komşular içinde eski yakınlıklar azalıyor. Münasebetlerde dayanışma kadar kıskançlıklar, müsabaka, uyuşmazlıklar oluyor. Kardeşler bile evvel kendi ailelerinin geleceğini, kendi çocuklarının geleceğini düşünerek davranıyor. Klasik cemaat denince bireyi sarmalayan, ona sahip çıkan, yalnızlık ve çaresiz hissettirmeyen, denetleyen kuvvetli bir toplumsal doku düşünülür. Sıkı dokunmuş, ‘biz’ duygusu ve kimlik yaratan bir topluluk.
Ama günümüzde bu cins sıkı dayanışma dokuları, klâsik topluluklar zayıflıyor. AKP’nin bu tıp dokuları yaşatma, kent ortamında bir daha canlandırma istikametindeki eforları gerçekçi değil. Lakin bunlar akrabalık, hemşehrilik üzere yatay değil, üstten aşağı kurulan münasebetler. O niçinle klasik sülale, köy ve mahalle bağlarının, dayanışmanın yerini tutmuyorlar. Baskı kullanarak, zorlayarak, ödüllendirerek yaşatmaları mümkün değil. Birden fazla vakit zıt sonuç veriyor baskı. Toplumsal ve ruhsal sorunlara niye oluyor. Zira çağdaş toplumların beraberlikleri farklı, örgütlenme ve işleyiş biçimleri farklı. Zira merkezinde özerk birey var.
“Suç patlaması yaşanıyor;
Türkiye, Rusya ile birlikte en çok mahkûma sahip ülke”
– Ruhsal ve sosyolojik çöküntü deyince en can alıcı husus kuşkusuz kabahat ve güvenlik. Artık bunun üzerinde duralım.
Tam manasıyla cürüm patlaması yaşanıyor. Türkiye 49 ülke içinde Rusya’nın akabinde en çok mahkûma sahip olan ülke. Son 10 yılda cezaevine girenlerin sayısı dört kat artmış. Tutuklu sayısı 300 bin ötüründa. halbuki 2002 yılında lakin 60 bin. Artışlar 2005 yılından itibaren hızlanmış görünüyor. Kendini konutunda inançlı hissedenlerin oranı ise daima düşüyor.
Suçun farklı çeşitleri var. Türkiye’de hepsinde artış var. Birtakım alanlarda katlanarak… Şiddet en vahim hata. Öldürme 10 yıl içerisinde altı kat artarak 10 bini bulmuş. Tecavüz, atak, yaralama büyük artış göstermiş. İş ve çalışma dünyasında çıkar ya da kaybı tedbire maksatlı hile, çalma, dolandırma olayları da o denli. Uyuşturucu ticaretine değinmiştik, örgütlü hatalar, terör. Siber suçlar… Bilgisayar, internet dünyasında doküman, para, kimlik çalma, banka dolandırma üzere… Yeşil cürümler, yani doğal kaynakların adaletsiz sömürüsü. Çocuk ceza infaz kurumu ve eğitim konutuna girenlerin sayısı 3, cinsel cürümler, uyuşturucu tam 11’er kat artmış.
“Suç ve kuralsızlık birlikte; büyük bir gri alan var”
Kriminoloji, psikoloji, kabahat sosyolojisi bu mevzuları inceliyor. Kabahat, bir kanunun çiğnenmesi demek. Bir de daha genel manada kuralların çiğnenmesi var. Bunlar her vakit kabahat teşkil etmiyor. Gece yarısı daima korna çalıp mevzuyu komşuyu rahatsız etmek üzere. Ancak sorun şu ki, ikisi birlikte gidiyor, toplumda kural dışı davranışlar arttıkça hukuk dışı davranışlar da artıyor. Biroldukça durumda bunlar iç içe geçiyor. Büyük bir gri alan var Türkiye’de. Büyük bir gayrimeşru alan. Geçenlerde bir satıcının söylemiş oldukleri epeyce konuşuldu. “Çalmayan var mı” dedi. her insanın vergi kaçırdığını söylemiş oldu. “Herkes yapsın herkes kazansın” dedi. Alışılmış vardığı sonuç yanlış ancak tespiti gerçek. Yaygın bir kuralsızlık ortamı var. Giderek de yaygınlaşıyor. Evvelce yaptığımız bir söyleşide söylemiştim. Günümüzde yönetmek usulsüzlüğü, yolsuzluğu, kabahati yönetmek haline geldi.
Çizgi: Tan Oral
– niye bu kadar artıyor kuralsızlık ve hukuksuzluk?
En genel manada şunu söyleyebiliriz. Kurallara uymak için toplumda temel doğrular ve yanlışlar konusunda bir uzlaşma olması gerekir. Bir defa toplum kabul edilebilir kurallar koyma, kurallara uyan bireyler yetiştirme ve uymayanları denetleme konusunda yetersiz kalıyor. Bireylerin ve toplulukların diğerlerine ziyan verici davranışlardan kaçınmaları sağlanamıyor.
Siyasi iktidarın argüman ettiği üzere din, gelenek diye kabul ettirilmeye çalışılan kurallara çoğunluk uymuyor. Tıpkı kanunlara da uyulmadığı üzere. Bilakis, ailesi ortasında, yakın etrafında âlâ insan olmaya çalışan bir kişi, iş diğerlerine ziyan vermemeye, kamu faydasını gözetmeye gelince kanunu, kuralı pek takmıyor. Sosyo-kültürel, siyasi ve ideolojik bakımdan kutuplaşmış, yer yer ayrışmış bir toplumda farklı kümelerin farklı doğruları ve yanlışları var. Ortalarında rekabet, ihtilaf, çatışma var. Ortak alan çok dar. Daralan bir alanda tesirli; fakat gelenek artık tesirli değil, bunun tahlil olmadığı görülüyor. Kuşkusuz geçmişten gelen ve korunması, geliştirilmesi gereken olumlu alışkanlıklar, bedeller, kurallar var. Lakin yeni ortak kurallar lakin yeni bir bakışla, kozmik bedellerle uyumlu halde oluşturulabilir.
“Hukuk ayrımcılığın kaynağı haline geldi”
Hukuk konusuna gelince. Hukuk iktidara yakın olanları muhafaza, karşısındakileri cezalandırma aracı haline geldi. Hukuk sistemi, hukukun üstünlüğü anlayışı fiiliyatta askıya alınmış üzere. Hukukun, ortak kuralların toplumun fertlerini birbirine yakınlaştırması beklenir. halbuki bizde hukuk ayrımcılığın kaynağı. Adalet sistemi düzgün işlemiyor. Toplumda adalet duygusu alabildiğine zedelendi. Hukukun, kuralların yerine keyfi idare anlayışı geçmiş durumda. Yalnızca siyasi otoritede değil, biroldukca yerde. Şirketlerde, resmi kurumlarda, hatta üniversitelerde. bu biçimde bir ortamda kural, kanun dışı davranışlar haliyle artar. Yolsuzluk, cürüm haliyle artar.
Erkekler, gençler, fakirler suça daha yatkın. Günlük hayatını dahi sürdürmekte zorlanan, toplum tarafınca başarısız görülen milyonlar var. Gençler, fakirler içinde bazıları sabrediyor, bazıları kabuğuna çekiliyor, bazıları protesto ediyor, ayaklanıyor, bazıları legal olmayan yollar arıyor. Adaletin yerini bulmadığını düşünenler, adaleti kendileri yerine getirmeye kalkışıyor. Cezayı kendisi kesiyor. Bazıları, muhtaçlıklarını karşılamak ya da kendilerini kanıtlamak maksadıyla yasal ya da yasal olmayan işlere, cürüm örgütlerine yöneliyor. “Her şey yapanın yanına kar kalıyor. Kim namusuyla kazanıyor ki? Adaleti kim aramış da bulmuş…” bu tipten deyişler, görüşler epeyce yaygın. Bunlar para kazanmak için yasal ve yasal olmayan yollara başvurmayı adeta özendiriyor.
“İktidar, kendinden olmayanları devlete ve millete tehdit olarak gösteriyor”
– Bu kapsamda düşünebileceğimiz bir diğer kıymetli mevzu da bitmeyen bir kutuplaşma, çatışma ve şiddet ortamı. Bunlar da huzursuzluk, mutsuzluk, itimat erozyonu yaratıyor olsa gerek. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Kutuplaşma düşük inancın, mutsuzluğun, huzursuzluğun, manevi ya da moral zayıflığın esas niçinlerinden birisi. Genel olarak siyaset denilebilir lakin bilhassa siyasi iktidar toplumda var olan ayrışmaları ve çatışmaları azaltmak ve yumuşatmak yerine ağırlaştıran bir siyaset yapma stilini benimsemiş durumda. AKP iktidarı siyasi ve toplumsal hayatı bitmeyen bir hengame olarak görüyor. Kendinden olmayan kim var ise devlete ve millete karşı tehdit olarak gösteriyor. Sonuç haliyle hoşnutsuzluk, huzursuzluk, mutsuzluk oluyor.
Gerilim, çatışma ve hengame ortamı siyasi şiddeti, aile içi şiddeti, bayan ve çocuklara yönelik şiddeti, holigan şiddetini, hastane, okul ve trafikteki şiddeti her geçen gün tırmandırıyor. Meskende, iş yerinde, trafikte, sokakta, taarruz, dövme, öldürme haberlerinin gerisi ardı kesilmiyor. Hasta yakınları tarafınca dövülen öldürülen tabipler, davalarda dayak yiyen avukatlar, veliler tarafınca bıçaklanan öğretmenler, amaç gösterilen sanatkarlar, azarlanan memurlar, aşağılanan bilim insanları… Siyasi iktidar vatandaşların bu kesitlere yönelik reaksiyonlarını şişirmede kıymetli rol oynuyor.
Çizgi: Tan Oral
“AKP çağdaş toplumun meselelerini,
tarım toplumlarının bedelleriyle çözmeye çalışıyor”
– Moralsizlik, mutsuzluk, hata artışı üzere sıkıntıların kaynağını çağdaşlaşmanın sonuçları olarak görmek mümkün mü?
Bu meseleler her toplumda olabilir. Lakin kuşkusuz çağdaşlaşma ile de yakından alakalı. Aslında 19. Yüzyıl’da sosyolojinin ilgi alanlarının başında bu cins sıkıntılar geliyordu. Yani çağdaşlaşmanın yol açtığı toplumsal ve kültürel sıkıntılar. Yoksulluğun yanı sıra ve onunla birlikte hata, alkolizm, yalnızlaşma, başıboşluk… Bireyin giderek özerkleşmesi kararı köy, sülale, mahalle, çarşı üzere klâsik bağların ve bedellerin kuvvetli olduğu cemaat bağları zayıflıyordu. Birey üzerinde sağladıkları kontrol ortadan kalkıyordu. O devrin muhafazakârları tahlil olarak aşınmış orta çağ kurumlarının geri getirilmesini öneriyorlardı. Kral, kuvvetli kilise, lonca, köy cemaati vesaire. Ancak orada görüldü ki endüstrileşen, çağdaşlaşan toplumlarda bunları geri getirmek mümkün değil. daha sonrasında tahliller eğitimde, hukukta, özgürlükte, hoşgörüde, kuvvetli toplumsal devlette ve sivil toplumda aranmaya başlandı. Her bahiste kusursuz sonuç alınması beklenemez lakin daha gerçek ve gerçekçi olan bu yol. AKP iktidarı 19.Yüzyıl Avrupa muhafazakârlarına misal tahliller arıyor, bu tıp tahliller peşinde olanları destekliyor. AKP iktidarı çağdaş toplumun meselelerini tarım toplumlarının kıymetlerini ve kurumlarını yaşatarak çözmeye çalışıyor. Sonuçta manevi kalkınma argümanı ile yola çıkan bir partinin iktidarında Türkiye, dünyanın en karamsar, mutsuz, inançsız ülkelerinden birisi haline geliyor
– Türkiye niye çığ üzere büyüyen depresyon, hata üzere sıkıntılarla karşı karşıya kalıyor? Kimi örnekler verebilir misiniz?
En sıradan manasıyla çağdaşlaşma denilince kentleşme, endüstrileşme, eğitimin, uzmanlaşmanın, iş kısmının artması üzere süreçler anlaşılıyor. Kültürel alanda ise başta kişiselleşme, rasyonelleşme, dünyevileşme üzere süreçler. AKP iktidarı periyodunda fiziki altyapı, irtibat ve ulaşım, konut üzere alanlarda değerli değişiklikler oldu. Kentleşme arttı. Ulaşım ve irtibat altyapısı gelişti. Okullaşma oranları yükseldi. Konut dokusu değişti. Bunlar çağdaşlaşmanın maddi altyapısı prestijiyle gözle görülebilir değişimler.
Desen: Selçuk Demirel
“En besbelli örnek eğitim”
Biroldukça alandan örnek vermek mümkün lakin en bariz olanı eğitim. Araştırmalar Türkiye’de çocukların fen eğitimine dünyada en yatkın çocuklar içinde olduğunu gösteriyor. Çocuklar ve aileler daha hayli fen eğitimi istiyor. Devam eden altyapı yetersizliklerin yanı sıra eğitimde içerik, nitelik ve eşitlik bakımından meseleler azalmadı çoğaldı. Okul yöneticileri atanırken liyakat ve uzmanlık bir kenara bırakılarak siyasi ve ideolojik eğilim temel alındı. Siyasi iktidar tarafınca maddi olarak desteklenen dini vakıflar yurtların, kursların yanı sıra “değerler eğitimi” ismi altında direkt eğitim sürecine dahil edildi. Bilhassa fakir ailelerden gelen fakir çocukların okuduğu dezavantajlı okullarda dini eğitim ve klâsik pahalar öne çıkartıldı. Kartal İmam-Hatip imtiyazlı bir okul. Çocuklar ve aileleri imam-hatip okullarına gitmek istemiyor, adeta mecbur ediliyor. Gitmeye zorlanıyorlar. Görüldüğü üzere burada sorun okullarda din eğitimi olup olmaması değil. Siyasi iktidarın eğitim sistemini kendi çıkarına uygun bir muhafazakâr dünya görüşü içine hapsetmeye çalışması. Gerçekten tutmadığı her gün biraz daha hayli görülse de “kalbi eğitim”, “dindar kuşak” yetiştirme projesinde ısrar ediliyor.
“İki taraftan çekiştirilen bireyler, aile ve topluluklar daima bir tansiyon arasında”
Örnek epeyce. AKP iktidarı yakın vakte kadar gençlere kendini dünyanın fatihi üzere görme, fatih olma fikri telkin ediyordu. halbuki gençler dünyaya açılmak istiyor. Öbür ülkelere gitmek, diğer kültürleri tanımak istiyor. İktidar partisi ruhsal problemlerin tahlilinde dini otoritelerin rolünün artırılmasından yana. Lakin dini inanca sahip olanlar dahi bu çeşit problemler karşısında onların rehberliğine fazla prestij etmiyor. Bilimsel otoritelere başvuruyor. Geçmişte olduğu üzere fazlaca çocuk yapma daveti hiç karşılık bulmadı, bilakis doğurganlık azaldı. AKP periyodunun zenginleri giderek artan ölçüde gösterişçi tüketime yöneliyor fakat dar gelirlilere sabır, tefekkür, kanaatkârlık öneriliyor. Günümüzde dinlenme, eğlenme, parası olan için seyahatiyle alabildiğine alımlı hale gelen bir kültür, cümbüş dalı var. Birden fazla kimse, bir daha bilhassa gençler bunlara yakın ilgi duyuyor. Gelenekçi, kapalı toplulukların sönük, rutin, sıkıcı hayatından uzaklaşmak istiyor. Lakin AKP buna sıcak bakmamak bir yana mesela sanatkarları baskı altına almaya çalışıyor. Yaygın toplum kısımları bu ikilemler içinde sıkışmış durumda. İki taraftan çekiştirilen bireyler, aileler, topluluklar daima bir tansiyon ortasında yaşıyor.
“Değişen toplumu klâsik kabuğun ortasında tutma peşinde
siyaset, mahalle ve cemaat baskısı…”
– Buradan şu değerli kararı çıkartıyoruz. AKP iktidarı ruhsal ve toplumsal meseleleri kendi dünya görüşü ve bedellerinin hudutları ortasında kalarak çözmeye çalışıyor ancak başaramıyor. Çağdaş bir toplumda sıkıntıları baskı ile değil özgürlükçü bir anlayışla çözmek gerekir.
Evet, sorun temel prestijiyle bu diye düşünüyorum; çağdaşlaşmanın getirdiği toplumsal ve kültürel değişim süreçlerini geleneğin tanımladığı, koyduğu sonlar ortasında tutmaya çalışmak. Problemlerin geçmişten gelen bir zihniyet, kıymetler, kurumlar aracılığıyla çözüleceğine inanıyor. Yani toplum süratle değişirken, toplumu klasik zihniyetin ve kıymetlerin oluşturduğu bir kabuk ortasında tutma tarafında bir gayret. Kontrolü altında tutabildiği her yerde, okullarda, mahallelerde, resmi kurumlarda bireyleri, aileleri, toplulukları bu kabuk ortasında şekillendirmeye çalışıyor. Yerine ve duruma bakılırsa tarikat, cami cemaati, köy mahalle, dini okul, vakıf vesaireden yararlanarak. Parti ve iktidar aracılığıyla bu kurumlar güçlendiriliyor. Hedef bireylerin, yeni nesillerin AKP iktidarının çizdiği hudutlar içerisinde kalmalarını sağlamak.
Bu yaklaşımdan mutlu olan bir kitle var fakat şad olmayan, kıymetli bir kısmı genç bir kitle de var…. Siyasi iktidarın toplumu ve gençleri, kimi vakit havuç kimi vakit sopayla klâsik bir kabuğun ortasında tutma uğraşı lakin siyasi baskı, mahalle baskısı, cemaat baskısı yardımıyla mümkün olabiliyor. Fakat bunlar yeni jenerasyonların özerklik ve özgürlük arayışına zıt. Yani kendi iradesine, kendi anlayışına göre yaşama isteği. Doğruyu yanlışı, iyiyi kötüyü kendi düşündükleri biçimde ayırt etme dileği. Kimse kimseye bağımlı olmak istemiyor. Bilhassa genç jenerasyonlar kendilerini en yeterli biçimde ve özgürce söz etmek, yeteneklerini en üst seviyede gerçekleştirme arayışı ortasında. Kendisi için, toplum, tabiat için yaşama.
Siyasi ve toplumsal baskı ruhsal ve toplumsal sıkıntıları azaltmıyor, artırıyor. Çağdaş toplumlarda ruhsal ve toplumsal meselelerle baş etmenin yolu özgürlükleri kısıtlama ve bireyler üstündeki baskıyı arttırma değil; aksine özgür bireylerin öz kontrollerini geliştirmeleri.
“Çoğunluğun gözünde bu nizam manevi bir nizam değil…”
– Bu tabloya bakarak maneviyat, manevi kalkınma değil Altılı Masa’nın ortak açıklamasında belirtilen “psikolojik ve toplumsal çöküntü”nün bugünkü Türkiye’yi daha güzel anlattığını söylemiş oluyorsunuz.
Bir yanda mescitler yapılmakta, dini okullar açılmakta, tarikatlar ve cemaatler desteklenmekte, Diyanet İşleri’ne büyük kaynaklar tahsis edilmekte. Maneviyat, iktidar partisinin kolları üzere faaliyet gösteren dini kurumlar ve örgütlenmelerle bir tutulmakta. halbuki geçen 20 yılda çoğu vatandaş gözünde AKP algısı rant, yöntemsiz ihaleler, haksız çıkar, türedi zenginlerle özdeşleşti. bu biçimde düşünenler içinde bir kısım AKP seçmeni, AKP’yi desteklemeye devam eden müellifler da bulunmakta. Sisteme istikamet veren davranışlar adam kayırma, adamını bulma, siyaset aracılığıyla varlıklı olma, kamu varlıklarına el koyma haline geldi. ötürüsıyla çoğunluğun gözünde bu nizam manevi bir tertip değil… Aksine açgözlülüğün, para hırsının, şatafatın, gösterişin hakim olduğu acımasız, haksız, kuralsız maddiyatçı bir sistem. Konuştuğumuz üzere Türkiye’de yaşayanların büyüyen bir bölümü kendisini mutsuz hissediyor. Diğer ülkelerde yaşamayı arzuluyor.
İddia edildiği üzere maneviyat ve toplumsal dayanışma güçlenmedi, zayıfladı. Ulusal ve milletlerarası istatistiklere bakarak dahi AKP iktidarı devrinde Türkiye’nin değil manevi kalkınma, bir toplumsal ve ruhsal çöküntü içine sürüklendiğini görmek mümkün.
Prof. Dr. Sencer Ayata, “Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının siyasi ve toplumsal hayatı bitmeyen bir arbede olarak gördüğünü, Türkiye’de yaşanan hukuksuzluk ile kuralsızlığın el ele gittiğini“ söylemiş oldu.
Prof. Dr. Sencer Ayata
Hukukun olağan şartlarda insanları birbirine yakınlaştırması gerekirken Türkiye’de ayrımcılığın kaynağı haline geldiğini söyleyen Ayata, “Hukuk iktidara yakın olanları muhafaza, karşısındakileri cezalandırma aracı haline geldi” diye konuştu.
Prof. Ayata, Türkiye’de cürüm oranlarının patlama yaptığını söylerken, “Yaygın bir kuralsızlık ortamı var. Giderek de yaygınlaşıyor. Günümüzde yönetmek; usulsüzlüğü, yolsuzluğu, cürmü yönetmek haline geldi” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’de mutsuzluğun ve manevi zayıflığın ana niçinlerinden birinin ‘kutuplaşma’ olduğunu vurgulayan Prof. Ayata, “siyasi iktidarın artık bunu körüklemekten kaçınmadığını” söz etti. Ayata, “Özellikle siyasi iktidar toplumda var olan ayrışmaları ve çatışmaları azaltmak ve yumuşatmak yerine ağırlaştıran bir siyaset yapma üslubunu benimsemiş durumda” dedi.
Ayata, AKP’nin kuruluş devrinde ana argümanlarından birinin “manevi kalkınma” olduğunu vurgularken, AKP iktidarıyla geçen yaklaşık 20 yılın sonunda “Türkiye’nin biroldukca rapora nazaran dünyanın en karamsar ve mutsuz ülkelerinden birine geldiğine” dikkat çekti. Prof. Ayata; “AKP iktidarında Türkiye’nin toplumsal ve ruhsal çöküşe sürüklendiğini” tabir etti.
ODTÜ Sosyoloji Kısmı Başkanlığı’nın yanı sıra Harvard ve Oxford üniversitelerinde konuk akademisyen olarak bulunan, geçtiğimiz periyotta parlamentoya giren ve CHP idaresinde bakılırsav üstüne alan Türkiye’nin önde gelen sosyologlarından Prof. Dr. Ayata’nın T24’ün sorularına verdiği cevaplar şöyleki…
“Baskı aksi sonuç veriyor, zira çağdaş toplumların
örgütlenme ve işleyiş biçimleri farklı”
– Konuştuğumuz tüm konulardan toplumsal dokunun sav edildiği üzere gereğince sağlam olmaması, bir değişim ve bir sarsılma sürecine girdiği anlaşılıyor. Ne değişiyor?
kuvvetli toplumsal doku deyince evvel aile yapısı anlaşılıyor. bununla birlikte sağlam bir topluluk dayanışması, kuvvetli bir toplumsal aidiyet duygusu, yani akrabalık, hemşehrilik, komşuluk bağları… İlaveten köy, mahalle, dini örgütlenmeler vesaire. kuvvetli toplumsal dokunun temelinde ise kuvvetli klâsik ve dini bağların olduğu düşünülüyor. Ne var ki bu çeşit bağlar, bedeller, kimlikler süratle aşınmakta.
En kıymetli niye hayatın büyük ölçüde paraya bağlı hale gelmesi. Geçim için, refah için, güç için, statü için. Beşerler içindeki ilgilerde maddi boyut, fayda, kar, çıkar haliyle epey değerli hale geliyor. Kentleşme, eğitim, konut, ömür usulü, ulaşım bağlantı, iş cümbüş; tüm bu alanlarda yaşanan değişiklikler aileyi de toplumu da derinlemesine etkiliyor. Köylerde bile toplumsal bağlantılar, kültürel kıymetler, gelenekler eski gücünü kaybediyor.
Bir vakit içinder kente göç edenler içinde gerek maddi gerekse duygusal pahalara bağlı olarak oluşan kuvvetli dayanışma ağları vardı. Konuk etme, iş bulma, borç verme, bir arada mesken yapma, acıyı paylaşma, sohbet etme vesaire. Fakat gecekondu artık yaygın bir yerleşim ve toplumsal dayanışma yeri olmaktan çıktı. Apartmanlara taşınan akrabalar, hemşehriler artık birbirine daha uzakta yaşıyor; birkaç komşu, birkaç arkadaş haricinde. Mahalle sakinleri hudutlu ölçüde de olsa okul aile birliği, cami, emekli kahvesi haricinde birbirini pek görmüyor.
Bir yandan da yeni gelişmeler göze çarpıyor. Örneğin toplumsal medya birbirinden farklı, hatta fazlaca uzak yerlerde yaşayan akrabalar ve hemşehriler içinde bağlantının devam etmesini, hatta canlanmasını sağlıyor. Lakin yüz yüze bağlantılarda akrabalar, komşular içinde eski yakınlıklar azalıyor. Münasebetlerde dayanışma kadar kıskançlıklar, müsabaka, uyuşmazlıklar oluyor. Kardeşler bile evvel kendi ailelerinin geleceğini, kendi çocuklarının geleceğini düşünerek davranıyor. Klasik cemaat denince bireyi sarmalayan, ona sahip çıkan, yalnızlık ve çaresiz hissettirmeyen, denetleyen kuvvetli bir toplumsal doku düşünülür. Sıkı dokunmuş, ‘biz’ duygusu ve kimlik yaratan bir topluluk.
Ama günümüzde bu cins sıkı dayanışma dokuları, klâsik topluluklar zayıflıyor. AKP’nin bu tıp dokuları yaşatma, kent ortamında bir daha canlandırma istikametindeki eforları gerçekçi değil. Lakin bunlar akrabalık, hemşehrilik üzere yatay değil, üstten aşağı kurulan münasebetler. O niçinle klasik sülale, köy ve mahalle bağlarının, dayanışmanın yerini tutmuyorlar. Baskı kullanarak, zorlayarak, ödüllendirerek yaşatmaları mümkün değil. Birden fazla vakit zıt sonuç veriyor baskı. Toplumsal ve ruhsal sorunlara niye oluyor. Zira çağdaş toplumların beraberlikleri farklı, örgütlenme ve işleyiş biçimleri farklı. Zira merkezinde özerk birey var.
“Suç patlaması yaşanıyor;
Türkiye, Rusya ile birlikte en çok mahkûma sahip ülke”
– Ruhsal ve sosyolojik çöküntü deyince en can alıcı husus kuşkusuz kabahat ve güvenlik. Artık bunun üzerinde duralım.
Tam manasıyla cürüm patlaması yaşanıyor. Türkiye 49 ülke içinde Rusya’nın akabinde en çok mahkûma sahip olan ülke. Son 10 yılda cezaevine girenlerin sayısı dört kat artmış. Tutuklu sayısı 300 bin ötüründa. halbuki 2002 yılında lakin 60 bin. Artışlar 2005 yılından itibaren hızlanmış görünüyor. Kendini konutunda inançlı hissedenlerin oranı ise daima düşüyor.
Suçun farklı çeşitleri var. Türkiye’de hepsinde artış var. Birtakım alanlarda katlanarak… Şiddet en vahim hata. Öldürme 10 yıl içerisinde altı kat artarak 10 bini bulmuş. Tecavüz, atak, yaralama büyük artış göstermiş. İş ve çalışma dünyasında çıkar ya da kaybı tedbire maksatlı hile, çalma, dolandırma olayları da o denli. Uyuşturucu ticaretine değinmiştik, örgütlü hatalar, terör. Siber suçlar… Bilgisayar, internet dünyasında doküman, para, kimlik çalma, banka dolandırma üzere… Yeşil cürümler, yani doğal kaynakların adaletsiz sömürüsü. Çocuk ceza infaz kurumu ve eğitim konutuna girenlerin sayısı 3, cinsel cürümler, uyuşturucu tam 11’er kat artmış.
“Suç ve kuralsızlık birlikte; büyük bir gri alan var”
Kriminoloji, psikoloji, kabahat sosyolojisi bu mevzuları inceliyor. Kabahat, bir kanunun çiğnenmesi demek. Bir de daha genel manada kuralların çiğnenmesi var. Bunlar her vakit kabahat teşkil etmiyor. Gece yarısı daima korna çalıp mevzuyu komşuyu rahatsız etmek üzere. Ancak sorun şu ki, ikisi birlikte gidiyor, toplumda kural dışı davranışlar arttıkça hukuk dışı davranışlar da artıyor. Biroldukça durumda bunlar iç içe geçiyor. Büyük bir gri alan var Türkiye’de. Büyük bir gayrimeşru alan. Geçenlerde bir satıcının söylemiş oldukleri epeyce konuşuldu. “Çalmayan var mı” dedi. her insanın vergi kaçırdığını söylemiş oldu. “Herkes yapsın herkes kazansın” dedi. Alışılmış vardığı sonuç yanlış ancak tespiti gerçek. Yaygın bir kuralsızlık ortamı var. Giderek de yaygınlaşıyor. Evvelce yaptığımız bir söyleşide söylemiştim. Günümüzde yönetmek usulsüzlüğü, yolsuzluğu, kabahati yönetmek haline geldi.
Çizgi: Tan Oral
– niye bu kadar artıyor kuralsızlık ve hukuksuzluk?
En genel manada şunu söyleyebiliriz. Kurallara uymak için toplumda temel doğrular ve yanlışlar konusunda bir uzlaşma olması gerekir. Bir defa toplum kabul edilebilir kurallar koyma, kurallara uyan bireyler yetiştirme ve uymayanları denetleme konusunda yetersiz kalıyor. Bireylerin ve toplulukların diğerlerine ziyan verici davranışlardan kaçınmaları sağlanamıyor.
Siyasi iktidarın argüman ettiği üzere din, gelenek diye kabul ettirilmeye çalışılan kurallara çoğunluk uymuyor. Tıpkı kanunlara da uyulmadığı üzere. Bilakis, ailesi ortasında, yakın etrafında âlâ insan olmaya çalışan bir kişi, iş diğerlerine ziyan vermemeye, kamu faydasını gözetmeye gelince kanunu, kuralı pek takmıyor. Sosyo-kültürel, siyasi ve ideolojik bakımdan kutuplaşmış, yer yer ayrışmış bir toplumda farklı kümelerin farklı doğruları ve yanlışları var. Ortalarında rekabet, ihtilaf, çatışma var. Ortak alan çok dar. Daralan bir alanda tesirli; fakat gelenek artık tesirli değil, bunun tahlil olmadığı görülüyor. Kuşkusuz geçmişten gelen ve korunması, geliştirilmesi gereken olumlu alışkanlıklar, bedeller, kurallar var. Lakin yeni ortak kurallar lakin yeni bir bakışla, kozmik bedellerle uyumlu halde oluşturulabilir.
“Hukuk ayrımcılığın kaynağı haline geldi”
Hukuk konusuna gelince. Hukuk iktidara yakın olanları muhafaza, karşısındakileri cezalandırma aracı haline geldi. Hukuk sistemi, hukukun üstünlüğü anlayışı fiiliyatta askıya alınmış üzere. Hukukun, ortak kuralların toplumun fertlerini birbirine yakınlaştırması beklenir. halbuki bizde hukuk ayrımcılığın kaynağı. Adalet sistemi düzgün işlemiyor. Toplumda adalet duygusu alabildiğine zedelendi. Hukukun, kuralların yerine keyfi idare anlayışı geçmiş durumda. Yalnızca siyasi otoritede değil, biroldukca yerde. Şirketlerde, resmi kurumlarda, hatta üniversitelerde. bu biçimde bir ortamda kural, kanun dışı davranışlar haliyle artar. Yolsuzluk, cürüm haliyle artar.
Erkekler, gençler, fakirler suça daha yatkın. Günlük hayatını dahi sürdürmekte zorlanan, toplum tarafınca başarısız görülen milyonlar var. Gençler, fakirler içinde bazıları sabrediyor, bazıları kabuğuna çekiliyor, bazıları protesto ediyor, ayaklanıyor, bazıları legal olmayan yollar arıyor. Adaletin yerini bulmadığını düşünenler, adaleti kendileri yerine getirmeye kalkışıyor. Cezayı kendisi kesiyor. Bazıları, muhtaçlıklarını karşılamak ya da kendilerini kanıtlamak maksadıyla yasal ya da yasal olmayan işlere, cürüm örgütlerine yöneliyor. “Her şey yapanın yanına kar kalıyor. Kim namusuyla kazanıyor ki? Adaleti kim aramış da bulmuş…” bu tipten deyişler, görüşler epeyce yaygın. Bunlar para kazanmak için yasal ve yasal olmayan yollara başvurmayı adeta özendiriyor.
“İktidar, kendinden olmayanları devlete ve millete tehdit olarak gösteriyor”
– Bu kapsamda düşünebileceğimiz bir diğer kıymetli mevzu da bitmeyen bir kutuplaşma, çatışma ve şiddet ortamı. Bunlar da huzursuzluk, mutsuzluk, itimat erozyonu yaratıyor olsa gerek. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Kutuplaşma düşük inancın, mutsuzluğun, huzursuzluğun, manevi ya da moral zayıflığın esas niçinlerinden birisi. Genel olarak siyaset denilebilir lakin bilhassa siyasi iktidar toplumda var olan ayrışmaları ve çatışmaları azaltmak ve yumuşatmak yerine ağırlaştıran bir siyaset yapma stilini benimsemiş durumda. AKP iktidarı siyasi ve toplumsal hayatı bitmeyen bir hengame olarak görüyor. Kendinden olmayan kim var ise devlete ve millete karşı tehdit olarak gösteriyor. Sonuç haliyle hoşnutsuzluk, huzursuzluk, mutsuzluk oluyor.
Gerilim, çatışma ve hengame ortamı siyasi şiddeti, aile içi şiddeti, bayan ve çocuklara yönelik şiddeti, holigan şiddetini, hastane, okul ve trafikteki şiddeti her geçen gün tırmandırıyor. Meskende, iş yerinde, trafikte, sokakta, taarruz, dövme, öldürme haberlerinin gerisi ardı kesilmiyor. Hasta yakınları tarafınca dövülen öldürülen tabipler, davalarda dayak yiyen avukatlar, veliler tarafınca bıçaklanan öğretmenler, amaç gösterilen sanatkarlar, azarlanan memurlar, aşağılanan bilim insanları… Siyasi iktidar vatandaşların bu kesitlere yönelik reaksiyonlarını şişirmede kıymetli rol oynuyor.
Çizgi: Tan Oral
“AKP çağdaş toplumun meselelerini,
tarım toplumlarının bedelleriyle çözmeye çalışıyor”
– Moralsizlik, mutsuzluk, hata artışı üzere sıkıntıların kaynağını çağdaşlaşmanın sonuçları olarak görmek mümkün mü?
Bu meseleler her toplumda olabilir. Lakin kuşkusuz çağdaşlaşma ile de yakından alakalı. Aslında 19. Yüzyıl’da sosyolojinin ilgi alanlarının başında bu cins sıkıntılar geliyordu. Yani çağdaşlaşmanın yol açtığı toplumsal ve kültürel sıkıntılar. Yoksulluğun yanı sıra ve onunla birlikte hata, alkolizm, yalnızlaşma, başıboşluk… Bireyin giderek özerkleşmesi kararı köy, sülale, mahalle, çarşı üzere klâsik bağların ve bedellerin kuvvetli olduğu cemaat bağları zayıflıyordu. Birey üzerinde sağladıkları kontrol ortadan kalkıyordu. O devrin muhafazakârları tahlil olarak aşınmış orta çağ kurumlarının geri getirilmesini öneriyorlardı. Kral, kuvvetli kilise, lonca, köy cemaati vesaire. Ancak orada görüldü ki endüstrileşen, çağdaşlaşan toplumlarda bunları geri getirmek mümkün değil. daha sonrasında tahliller eğitimde, hukukta, özgürlükte, hoşgörüde, kuvvetli toplumsal devlette ve sivil toplumda aranmaya başlandı. Her bahiste kusursuz sonuç alınması beklenemez lakin daha gerçek ve gerçekçi olan bu yol. AKP iktidarı 19.Yüzyıl Avrupa muhafazakârlarına misal tahliller arıyor, bu tıp tahliller peşinde olanları destekliyor. AKP iktidarı çağdaş toplumun meselelerini tarım toplumlarının kıymetlerini ve kurumlarını yaşatarak çözmeye çalışıyor. Sonuçta manevi kalkınma argümanı ile yola çıkan bir partinin iktidarında Türkiye, dünyanın en karamsar, mutsuz, inançsız ülkelerinden birisi haline geliyor
– Türkiye niye çığ üzere büyüyen depresyon, hata üzere sıkıntılarla karşı karşıya kalıyor? Kimi örnekler verebilir misiniz?
En sıradan manasıyla çağdaşlaşma denilince kentleşme, endüstrileşme, eğitimin, uzmanlaşmanın, iş kısmının artması üzere süreçler anlaşılıyor. Kültürel alanda ise başta kişiselleşme, rasyonelleşme, dünyevileşme üzere süreçler. AKP iktidarı periyodunda fiziki altyapı, irtibat ve ulaşım, konut üzere alanlarda değerli değişiklikler oldu. Kentleşme arttı. Ulaşım ve irtibat altyapısı gelişti. Okullaşma oranları yükseldi. Konut dokusu değişti. Bunlar çağdaşlaşmanın maddi altyapısı prestijiyle gözle görülebilir değişimler.
Desen: Selçuk Demirel
“En besbelli örnek eğitim”
Biroldukça alandan örnek vermek mümkün lakin en bariz olanı eğitim. Araştırmalar Türkiye’de çocukların fen eğitimine dünyada en yatkın çocuklar içinde olduğunu gösteriyor. Çocuklar ve aileler daha hayli fen eğitimi istiyor. Devam eden altyapı yetersizliklerin yanı sıra eğitimde içerik, nitelik ve eşitlik bakımından meseleler azalmadı çoğaldı. Okul yöneticileri atanırken liyakat ve uzmanlık bir kenara bırakılarak siyasi ve ideolojik eğilim temel alındı. Siyasi iktidar tarafınca maddi olarak desteklenen dini vakıflar yurtların, kursların yanı sıra “değerler eğitimi” ismi altında direkt eğitim sürecine dahil edildi. Bilhassa fakir ailelerden gelen fakir çocukların okuduğu dezavantajlı okullarda dini eğitim ve klâsik pahalar öne çıkartıldı. Kartal İmam-Hatip imtiyazlı bir okul. Çocuklar ve aileleri imam-hatip okullarına gitmek istemiyor, adeta mecbur ediliyor. Gitmeye zorlanıyorlar. Görüldüğü üzere burada sorun okullarda din eğitimi olup olmaması değil. Siyasi iktidarın eğitim sistemini kendi çıkarına uygun bir muhafazakâr dünya görüşü içine hapsetmeye çalışması. Gerçekten tutmadığı her gün biraz daha hayli görülse de “kalbi eğitim”, “dindar kuşak” yetiştirme projesinde ısrar ediliyor.
“İki taraftan çekiştirilen bireyler, aile ve topluluklar daima bir tansiyon arasında”
Örnek epeyce. AKP iktidarı yakın vakte kadar gençlere kendini dünyanın fatihi üzere görme, fatih olma fikri telkin ediyordu. halbuki gençler dünyaya açılmak istiyor. Öbür ülkelere gitmek, diğer kültürleri tanımak istiyor. İktidar partisi ruhsal problemlerin tahlilinde dini otoritelerin rolünün artırılmasından yana. Lakin dini inanca sahip olanlar dahi bu çeşit problemler karşısında onların rehberliğine fazla prestij etmiyor. Bilimsel otoritelere başvuruyor. Geçmişte olduğu üzere fazlaca çocuk yapma daveti hiç karşılık bulmadı, bilakis doğurganlık azaldı. AKP periyodunun zenginleri giderek artan ölçüde gösterişçi tüketime yöneliyor fakat dar gelirlilere sabır, tefekkür, kanaatkârlık öneriliyor. Günümüzde dinlenme, eğlenme, parası olan için seyahatiyle alabildiğine alımlı hale gelen bir kültür, cümbüş dalı var. Birden fazla kimse, bir daha bilhassa gençler bunlara yakın ilgi duyuyor. Gelenekçi, kapalı toplulukların sönük, rutin, sıkıcı hayatından uzaklaşmak istiyor. Lakin AKP buna sıcak bakmamak bir yana mesela sanatkarları baskı altına almaya çalışıyor. Yaygın toplum kısımları bu ikilemler içinde sıkışmış durumda. İki taraftan çekiştirilen bireyler, aileler, topluluklar daima bir tansiyon ortasında yaşıyor.
“Değişen toplumu klâsik kabuğun ortasında tutma peşinde
siyaset, mahalle ve cemaat baskısı…”
– Buradan şu değerli kararı çıkartıyoruz. AKP iktidarı ruhsal ve toplumsal meseleleri kendi dünya görüşü ve bedellerinin hudutları ortasında kalarak çözmeye çalışıyor ancak başaramıyor. Çağdaş bir toplumda sıkıntıları baskı ile değil özgürlükçü bir anlayışla çözmek gerekir.
Evet, sorun temel prestijiyle bu diye düşünüyorum; çağdaşlaşmanın getirdiği toplumsal ve kültürel değişim süreçlerini geleneğin tanımladığı, koyduğu sonlar ortasında tutmaya çalışmak. Problemlerin geçmişten gelen bir zihniyet, kıymetler, kurumlar aracılığıyla çözüleceğine inanıyor. Yani toplum süratle değişirken, toplumu klasik zihniyetin ve kıymetlerin oluşturduğu bir kabuk ortasında tutma tarafında bir gayret. Kontrolü altında tutabildiği her yerde, okullarda, mahallelerde, resmi kurumlarda bireyleri, aileleri, toplulukları bu kabuk ortasında şekillendirmeye çalışıyor. Yerine ve duruma bakılırsa tarikat, cami cemaati, köy mahalle, dini okul, vakıf vesaireden yararlanarak. Parti ve iktidar aracılığıyla bu kurumlar güçlendiriliyor. Hedef bireylerin, yeni nesillerin AKP iktidarının çizdiği hudutlar içerisinde kalmalarını sağlamak.
Bu yaklaşımdan mutlu olan bir kitle var fakat şad olmayan, kıymetli bir kısmı genç bir kitle de var…. Siyasi iktidarın toplumu ve gençleri, kimi vakit havuç kimi vakit sopayla klâsik bir kabuğun ortasında tutma uğraşı lakin siyasi baskı, mahalle baskısı, cemaat baskısı yardımıyla mümkün olabiliyor. Fakat bunlar yeni jenerasyonların özerklik ve özgürlük arayışına zıt. Yani kendi iradesine, kendi anlayışına göre yaşama isteği. Doğruyu yanlışı, iyiyi kötüyü kendi düşündükleri biçimde ayırt etme dileği. Kimse kimseye bağımlı olmak istemiyor. Bilhassa genç jenerasyonlar kendilerini en yeterli biçimde ve özgürce söz etmek, yeteneklerini en üst seviyede gerçekleştirme arayışı ortasında. Kendisi için, toplum, tabiat için yaşama.
Siyasi ve toplumsal baskı ruhsal ve toplumsal sıkıntıları azaltmıyor, artırıyor. Çağdaş toplumlarda ruhsal ve toplumsal meselelerle baş etmenin yolu özgürlükleri kısıtlama ve bireyler üstündeki baskıyı arttırma değil; aksine özgür bireylerin öz kontrollerini geliştirmeleri.
“Çoğunluğun gözünde bu nizam manevi bir nizam değil…”
– Bu tabloya bakarak maneviyat, manevi kalkınma değil Altılı Masa’nın ortak açıklamasında belirtilen “psikolojik ve toplumsal çöküntü”nün bugünkü Türkiye’yi daha güzel anlattığını söylemiş oluyorsunuz.
Bir yanda mescitler yapılmakta, dini okullar açılmakta, tarikatlar ve cemaatler desteklenmekte, Diyanet İşleri’ne büyük kaynaklar tahsis edilmekte. Maneviyat, iktidar partisinin kolları üzere faaliyet gösteren dini kurumlar ve örgütlenmelerle bir tutulmakta. halbuki geçen 20 yılda çoğu vatandaş gözünde AKP algısı rant, yöntemsiz ihaleler, haksız çıkar, türedi zenginlerle özdeşleşti. bu biçimde düşünenler içinde bir kısım AKP seçmeni, AKP’yi desteklemeye devam eden müellifler da bulunmakta. Sisteme istikamet veren davranışlar adam kayırma, adamını bulma, siyaset aracılığıyla varlıklı olma, kamu varlıklarına el koyma haline geldi. ötürüsıyla çoğunluğun gözünde bu nizam manevi bir tertip değil… Aksine açgözlülüğün, para hırsının, şatafatın, gösterişin hakim olduğu acımasız, haksız, kuralsız maddiyatçı bir sistem. Konuştuğumuz üzere Türkiye’de yaşayanların büyüyen bir bölümü kendisini mutsuz hissediyor. Diğer ülkelerde yaşamayı arzuluyor.
İddia edildiği üzere maneviyat ve toplumsal dayanışma güçlenmedi, zayıfladı. Ulusal ve milletlerarası istatistiklere bakarak dahi AKP iktidarı devrinde Türkiye’nin değil manevi kalkınma, bir toplumsal ve ruhsal çöküntü içine sürüklendiğini görmek mümkün.
| Prof Sencer Ayata ile Türkiye ve Dünya, Toplum ve İnsan Pandemi daha sonrası dünya | Prof. Sencer Ayata: Ufukta, gücünü bilimden alan uzman otoritesinin, siyasi otoritenin önüne geçeceği yeni bir aydınlanma görünüyor Yoksulluk ve Eşitsizlik | Prof. Sencer Ayata: Sokak hareketlerinin ortak noktası eşitsizlik; kaynama noktası ise yoksulluk, dışlanma, ayrımcılık, ötekileştirme Gençlik 1. kesim | Prof. Sencer Ayata anlatıyor: Z nesli türdeş mi, ‘medya tekeli’ nasıl kırılıyor, Y neslinden daha sonra Z jenerasyonu da AKP’den uzaklaşıyor mu? Gençlik 2. kesim | Prof. Sencer Ayata: Genç kesimde çağdaşlık ve laiklik, dindarlık ve muhafazakârlığın önüne geçti; muhafazakâr alanda İslamcılık gerilerken milliyetçilik öne çıkıyor İttifaklar 1. modül | Prof. Sencer Ayata anlatıyor: ‘Yeni anayasa’ hareketi ne sonuçlar üretebilir; partilerin ittifaklar ortasındaki durumları ne, CHP otoriterleşmeye karşı niye kritik bir değer taşıyor? İttifaklar 2. modül | Prof. Sencer Ayata: Oy kaybı yaşayan MHP ıslahatlar konusunda düşünüldüğünden esnek davranabilir; CHP ve Uygun Parti seçmenleri içinde geleceği temsil eden ve süratli büyüyen nüfus öne çıkıyor Kutuplaşma 1. kesim |Prof. Sencer Ayata: Muhafazakâr mahalle ile mahallenin çocukları içinde giderek barizleşen bir fay çizgisi oluşuyor Kutuplaşma 2. kesim | Prof. Sencer Ayata: Başkanlık anayasası iktidara dışlayıcı otoriterlik, muhalefete çoğulculuk, Türkiye’ye ise sertleşen kutuplaşma getirdi Dünyada ve Türkiye’de toplumsal demokrasi 1. modül | Prof. Dr. Sencer Ayata anlatıyor: Almanya seçimleri yeni bir sol dalgayı mı haber veriyor? Dünyada ve Türkiye’de toplumsal demokrasi 2. kesim | Prof. Dr. Sencer Ayata: 1980 daha sonrası uygulanan neo-liberal siyasetler Latin Amerika’da solu, Türkiye’de ise AKP’yi iktidara taşıdı! Dünyada ve Türkiye’de toplumsal demokrasi 3. modül | Prof. Dr. Sencer Ayata anlatıyor; CHP toplumsal demokrat mı, sıkıntıları ve imkânları ne, gündeminde ne olmalı? Yolsuzluk ve yozlaşma 1.parça | Prof. Sencer Ayata anlatıyor; Türkiye, Yolsuzluk Endeksi’nde AKP periyodunda nasıl 54. kolay 96. sıraya geriledi; yozlaşmanın biçimleri ve yaygın olduğu alanlar neler? Yolsuzluk ve yozlaşma 2. kesim | Prof. Ayata: Türkiye’de ahbap-çavuş kapitalizmi işliyor; kayırmacı gelir ve servet transferleri, toplumsal yardımlara ayrılan kaynakları geçti! Manevi çöküntü 1. Kesim | Prof. Sencer Ayata: AKP iktidarı ‘ahlaki üstünlük ve manevi kalkınma’ ismi altında dokunulmazlık zırhı oluşturdu; kendilerinde her istediklerini yapma icazeti buluyorlar! |