Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Yüksek Mahkemenin kararlarında bilimsel özerklik ve idari, mali özerkliğin üniversite boyutuyla epeyce sık vurgulandığını belirterek, “Mahkemeye bakılırsa bu 3 kavram yani idari, mali ve bilimsel özerklik aslında üniversite özerkliğinin ayrılmaz kesimleridir, ögeleridir.” dedi.
Arslan, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Kongre ve Kültür Merkezi’nde düzenlenen üniversitenin 2021-2022 Akademik Yıl Açılış Töreni’nde yaptığı konuşmada, bir akademisyen olarak tam 10 yıl daha sonra bir akademik yıl açılışında konuştuğunu bildirdi.
Konuşmasının alt başlıklarını “akıl”, “özgürlük” ve “çeşitlilik” olarak belirlediğini aktaran Arslan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“AKLINI KULLANMAYA YÜREK ET”
“Üniversite denildiğinde aklıma bu 3 kavram geliyor. Üniversite, kozmik pahalar temelinde bilimsel bilginin üretimi, öğretimi ve tahsiliyle uğraşan hocalar ve öğrenciler birliğidir. Akıl, özgürlük ve çeşitlilik, üniversiteyi tamamlayan, niteleyen temel kavramlar. Bilginin üretimi ve teknolojiye dönüşmesi lakin akılla ve aklın kullanılmasıyla mümkündür. Bu niçinle aklını askıya almış yahut tatile göndermiş bir üniversite yahut üniversite topluluğu düşünülemez. Akılsız üniversite olmaz. Aklı kullanmak zihinsel bir kimlik ve ergenlik sıkıntısıdır.
Burada Kant’ın ‘aydınlanma’ tarifi geliyor. Diyor ki ‘Aydınlanma, ergin olmama halinden çıkışı söz eder.’ Yani reşit olmaktır aydınlanma. Zira reşit olmayanlar oburlarının kılavuzluğuna, rehberliğine muhtaçtır.
meğer akıl sahibi beşerler, bir vasiliğe gereksinim duymadan kendi kararlarını kendileri alabilen, kendi ayakları üzerinde durabilen insanlardır. Kant’a bakılırsa bu her şeydilk evvel yüreğe gerektiriyor. O yüzden aydınlanmanın mottosunu ‘Aklını kullanmaya yürek et’ biçiminde belirliyor. Aklımızı kullanmaya cüret edemediğimizde aklımızı ve bizi diğerleri kullanmaya başlıyor.
Bu yüzden vesayetçilik ya da materyalizm insanı güdülmesi gereken bir sürü, bir sürünün mensubu olarak görür. Tam da bu niçinle Kant, yönetilenleri doğruyu yanlıştan, faydalıyı zararlıdan ayıramayan çocuklar olarak bakılırsan vesayetçiliği, tasavvur edilebilen en büyük despotizm olarak görür. Zira, sizin isminize daima diğerleri karar verecektir. “
ANAYASA MAHKEMESİ VE ÜNİVERSİTELER ORTASINDAKİ BENZERLİĞE DİKKAT ÇEKTİ
Arslan, aklın kullanılmasının kurumsal manada üniversitenin özerkliğini, ferdî manada da özgürlüğü gerektirdiğine dikkati çekti.
Yüksek Mahkeme ile üniversiteler içindeki alaka ve benzerliklere değinen Arslan, şöyleki devam etti:
“Anayasa Mahkemesinin kararlarında bilimsel özerklik ve idari, mali özerklik üniversite boyutuyla fazlaca sık vurgulanıyor. Mahkemeye bakılırsa bu 3 kavram yani idari, mali ve bilimsel özerklik aslında üniversite özerkliğinin ayrılmaz kesimleridir, ögeleridir. Bunlardan birine yönelik müdahale başkalarını de etkileyecektir. ötürüsıyla üniversite özerkliğini önemli manada sakatlayacaktır.
Mahkememiz çoğunlukla akademik özgürlüklerden de bahsetmektedir, ilgili davalarda. Bunu da serbestçe bilimsel faaliyetlerde bulunma manasında kullanmaktadır. Üniversitenin özerkliği, akademik özerklik, akademik özgürlük üniversitelerinin şayet olmazsa olmaz ögeleri olarak karşımıza çıkıyor.
Kurumsal manada özerkliğin ötesinde üniversiteye hakim olması gereken temel kıymet hiç kuşkusuz özgürlüktür. Zira aklın kullanılması üniversitelerin özgür olmasını, hocasıyla, öğrencisiyle, bilim adamıyla özgür olmasını gerektiriyor. Üniversite aklını kullanan yetişkin bireylerin eğitim, öğretim faaliyetlerine katıldıkları yerin ismidir. “
“AKLINIZI VE BEYNİNİZİ KİMSEYE KİRAYA VERMEYİN”
Zühtü Arslan, öğrencilere seslenerek, aklını kullanan özgür bireyler olmalarının değerini vurguladı.
Bireyin özgürlüğündeki temel noktalarla ilgili görüşlerini paylaşan Arslan, şunları kaydetti:
“Aklınızı ve beyninizi kimseye kiraya vermeyin. Diğerlerinin iradenizi sınırlamasına, sıfırlamasına ve sizi araçsallaştırmasına asla razı olmayın. Cumhuriyet’imizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün işaret ettiği üzere fikri, vicdanı ve irfanı hür olanlardan olun. Kuşkusuz özgürlüğün de bir bedeli var. Zira ‘özgürlük korkusu’ dediğimiz bir olgu var. Bunu da Erich Fromm epey güzel anlatır kitaplarında.
Klasik bağlarından kopan beşerler, aidiyet hislerini kaybettiklerinde bir endişeye kapılırlar. Bu kaygı birlikteinde bir kaçışı getirir. Özgürlükten kaçış olarak nitelendirilen bu olgu, öbür otoriter rejimlerin de payandalarından biridir. Zira birey o dehşetin tesiriyle birtakım aidiyetler geliştirme gereksinimi duyar ve otoriter rejimlerin de bu manada meşrulaştırılmasında epey değerli bir katkı yapar, bu özgürlük korkusu ve özgürlükten kaçış.
Pahalı gençler, özgürlük başta beyin konforunuz olmak üzere rahatınızı bozabilir. Lakin tüm zorluklara karşın özgürlükten korkmayın ve ondan kaçmayın. Çünkü var oluşun manası lakin ve lakin özgürlükle kavranabilir. Özgürlük ömrünüzü manalı ve bedelli kılan bir şeydir. Elbet özgürlükten kaçışın fazlaca sayıda sebebi vardır. Bunlardan biri de ekonomiktir.
“DAHA RAHAT BİR ÖMÜR DERDİ ÖZGÜRLÜKTEN KAÇIŞI GETİREBİLİR“
Ekonomik olarak daha müreffeh bir hayat yaşama derdi yahut bulunduğunuz pozisyonu sürdürme telaşı özgürlükten kaçışı birlikteinde getirebilir. Mevlana diyor ki ‘Yoksulluk beni vefatla tehdit etse bile hürriyeti kulluğa satmam ben.’ Bu mükemmel bir kelam. Nitekim ucunda mevt de olsa hiç bir bireye kul, köle olmam zira ben özgür bir beşerim.”
Arslan, akıl ve özgürlüğün kullanılmasının sınırsız olmadığını tabir ederek, bilhassa ahlak ve adaletle çevrelenmemiş bir akılın, en az vesayetçilik kadar tehlikeli olduğunu belirtti.
Bilhassa öteki olarak görüleni sömürmeye ve yok etmeye yönelik bir araçsal aklın, dünyaya hayli büyük bedeller ödettiğini lisana getiren Arslan, kelamlarına şu biçimde sürdürdü:
“Dün, İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan soykırımın, bugün de ırkçılık, yabancı düşmanlığı, İslamofobinin araçsal bir akılla yasallaştırılmaya çalışıldığını biliyoruz. Bu niçinle insanlığın aklına mukayyet olması gerekiyor. Bunun yolu da hiç elbet başkasının, öteki olarak gördüğümüz kişinin ontolojik statüsünü kabul etmekten geçiyor. Bu da sağlıklı bir çoğulculuktan, çeşitlilikten geçmektedir.
1924 ANAYASASI HUSUS 68
Üniversite terimindeki birlik, oldukcalukta ya da çeşitlilikteki birlik olarak kabul edilmelidir. Özgürlük de bir arada hayatın kurallarını koyan hukukla çevrelenmek zorundadır. Üniversite tek tipçi bir anlayışın ve yasakların değil, özgürlüğün hakim olması gereken bir yerdir. Fakat bu özgürlüğün oburlarının özgürlüğüne halel getirmeyecek biçimde, hukuk ortasında kullanılması hayati derecede değerlidir. Bu niçinle bizim birinci anayasalarımızdan biri olan 1924 Anayasası’nın 68. unsurunda denir ki ‘Hürriyetin herkes için hududu, diğerlerinin hürriyeti sonudur.’ ötürüsıyla özgürlüklerin diğerlerinin da özgürlükleri olduğu şuuruyla kullanmak durumundayız.”
Arslan, aklın ve özgürlüğün üniversitenin sahip olması gereken üçüncü bir özelliği yani çoğulculuğu birlikteinde getirdiğini aktardı.
Üniversitenin toplumun ortaya çıkışından bu yana kadim bir sıkıntı olarak tartışılan bir arada yaşamanın teori ve pratiğinin de sınandığı bir topluluk olduğunu anlatan Arslan, “Üniversite tabiatı gereği çeşitliliğin yeridir. Toplumsal ve siyasal çoğulculuğun temelinde de bu çeşitlilik olgusu yatmaktadır. Anadolu irfanı ve tefekkürünün bize öğrettiği unsur şudur: ‘İnsanı farklılığıyla kabul edin ve onu ötekileştirmeyin.’ Bu prensibin benimsediği ve hayata geçirildiği bir yerde araçsal aklın ürettiği ırkçılık ve yabancı düşmanlığı üzere hastalıklara yer yoktur. Zira bu prensip hem de bu hastalıklara yönelik panzehri de ilacı da bünyesinde barındırmaktadır.” değerlendirmesini yaptı.
Eskişehir Valisi Erol Ayyıldız ise eğitimin mazi ile istikbal içinde bir köprü olduğu kadar şahısla mensubu olduğu milletine sorumluluk ve aidiyet hislerinin gelişmesine katkı sağladığına işaret ederek, “değişen teknolojinin, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin ülkelere taraf verdiği bir çağda, geleceğe nitelikli bireyler yetiştirilmesinde değerli misyonlar yüklenen üniversitelerimizin, mirasçısı olduğumuz medeniyetimizin anlaşılmasında farklı alan ve disiplinlerde büyük sorumlulukları vardır.” dedi.
ESOGÜ Rektörü Prof. Dr. Kemal Şenocak ise yeni akademik yılın akademisyenler ve öğrencileri için iyi olmasını diledi.
Anayasa Mahkemesi Üyesi Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez’in “Yeni bir hak arama yolu olarak Anayasa Mahkemesine ferdi başvuru” temalı birinci dersi verdiği merasime, AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan, CHP Eskişehir Milletvekili Jale Parıltı Süllü, MHP Eskişehir Milletvekili Metin Nurullah Sazak ve öbür ilgililer ile akademisyenler, öğrenciler katıldı.
Arslan, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Kongre ve Kültür Merkezi’nde düzenlenen üniversitenin 2021-2022 Akademik Yıl Açılış Töreni’nde yaptığı konuşmada, bir akademisyen olarak tam 10 yıl daha sonra bir akademik yıl açılışında konuştuğunu bildirdi.
Konuşmasının alt başlıklarını “akıl”, “özgürlük” ve “çeşitlilik” olarak belirlediğini aktaran Arslan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“AKLINI KULLANMAYA YÜREK ET”
“Üniversite denildiğinde aklıma bu 3 kavram geliyor. Üniversite, kozmik pahalar temelinde bilimsel bilginin üretimi, öğretimi ve tahsiliyle uğraşan hocalar ve öğrenciler birliğidir. Akıl, özgürlük ve çeşitlilik, üniversiteyi tamamlayan, niteleyen temel kavramlar. Bilginin üretimi ve teknolojiye dönüşmesi lakin akılla ve aklın kullanılmasıyla mümkündür. Bu niçinle aklını askıya almış yahut tatile göndermiş bir üniversite yahut üniversite topluluğu düşünülemez. Akılsız üniversite olmaz. Aklı kullanmak zihinsel bir kimlik ve ergenlik sıkıntısıdır.
Burada Kant’ın ‘aydınlanma’ tarifi geliyor. Diyor ki ‘Aydınlanma, ergin olmama halinden çıkışı söz eder.’ Yani reşit olmaktır aydınlanma. Zira reşit olmayanlar oburlarının kılavuzluğuna, rehberliğine muhtaçtır.
meğer akıl sahibi beşerler, bir vasiliğe gereksinim duymadan kendi kararlarını kendileri alabilen, kendi ayakları üzerinde durabilen insanlardır. Kant’a bakılırsa bu her şeydilk evvel yüreğe gerektiriyor. O yüzden aydınlanmanın mottosunu ‘Aklını kullanmaya yürek et’ biçiminde belirliyor. Aklımızı kullanmaya cüret edemediğimizde aklımızı ve bizi diğerleri kullanmaya başlıyor.
Bu yüzden vesayetçilik ya da materyalizm insanı güdülmesi gereken bir sürü, bir sürünün mensubu olarak görür. Tam da bu niçinle Kant, yönetilenleri doğruyu yanlıştan, faydalıyı zararlıdan ayıramayan çocuklar olarak bakılırsan vesayetçiliği, tasavvur edilebilen en büyük despotizm olarak görür. Zira, sizin isminize daima diğerleri karar verecektir. “
ANAYASA MAHKEMESİ VE ÜNİVERSİTELER ORTASINDAKİ BENZERLİĞE DİKKAT ÇEKTİ
Arslan, aklın kullanılmasının kurumsal manada üniversitenin özerkliğini, ferdî manada da özgürlüğü gerektirdiğine dikkati çekti.
Yüksek Mahkeme ile üniversiteler içindeki alaka ve benzerliklere değinen Arslan, şöyleki devam etti:
“Anayasa Mahkemesinin kararlarında bilimsel özerklik ve idari, mali özerklik üniversite boyutuyla fazlaca sık vurgulanıyor. Mahkemeye bakılırsa bu 3 kavram yani idari, mali ve bilimsel özerklik aslında üniversite özerkliğinin ayrılmaz kesimleridir, ögeleridir. Bunlardan birine yönelik müdahale başkalarını de etkileyecektir. ötürüsıyla üniversite özerkliğini önemli manada sakatlayacaktır.
Mahkememiz çoğunlukla akademik özgürlüklerden de bahsetmektedir, ilgili davalarda. Bunu da serbestçe bilimsel faaliyetlerde bulunma manasında kullanmaktadır. Üniversitenin özerkliği, akademik özerklik, akademik özgürlük üniversitelerinin şayet olmazsa olmaz ögeleri olarak karşımıza çıkıyor.
Kurumsal manada özerkliğin ötesinde üniversiteye hakim olması gereken temel kıymet hiç kuşkusuz özgürlüktür. Zira aklın kullanılması üniversitelerin özgür olmasını, hocasıyla, öğrencisiyle, bilim adamıyla özgür olmasını gerektiriyor. Üniversite aklını kullanan yetişkin bireylerin eğitim, öğretim faaliyetlerine katıldıkları yerin ismidir. “
“AKLINIZI VE BEYNİNİZİ KİMSEYE KİRAYA VERMEYİN”
Zühtü Arslan, öğrencilere seslenerek, aklını kullanan özgür bireyler olmalarının değerini vurguladı.
Bireyin özgürlüğündeki temel noktalarla ilgili görüşlerini paylaşan Arslan, şunları kaydetti:
“Aklınızı ve beyninizi kimseye kiraya vermeyin. Diğerlerinin iradenizi sınırlamasına, sıfırlamasına ve sizi araçsallaştırmasına asla razı olmayın. Cumhuriyet’imizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün işaret ettiği üzere fikri, vicdanı ve irfanı hür olanlardan olun. Kuşkusuz özgürlüğün de bir bedeli var. Zira ‘özgürlük korkusu’ dediğimiz bir olgu var. Bunu da Erich Fromm epey güzel anlatır kitaplarında.
Klasik bağlarından kopan beşerler, aidiyet hislerini kaybettiklerinde bir endişeye kapılırlar. Bu kaygı birlikteinde bir kaçışı getirir. Özgürlükten kaçış olarak nitelendirilen bu olgu, öbür otoriter rejimlerin de payandalarından biridir. Zira birey o dehşetin tesiriyle birtakım aidiyetler geliştirme gereksinimi duyar ve otoriter rejimlerin de bu manada meşrulaştırılmasında epey değerli bir katkı yapar, bu özgürlük korkusu ve özgürlükten kaçış.
Pahalı gençler, özgürlük başta beyin konforunuz olmak üzere rahatınızı bozabilir. Lakin tüm zorluklara karşın özgürlükten korkmayın ve ondan kaçmayın. Çünkü var oluşun manası lakin ve lakin özgürlükle kavranabilir. Özgürlük ömrünüzü manalı ve bedelli kılan bir şeydir. Elbet özgürlükten kaçışın fazlaca sayıda sebebi vardır. Bunlardan biri de ekonomiktir.
“DAHA RAHAT BİR ÖMÜR DERDİ ÖZGÜRLÜKTEN KAÇIŞI GETİREBİLİR“
Ekonomik olarak daha müreffeh bir hayat yaşama derdi yahut bulunduğunuz pozisyonu sürdürme telaşı özgürlükten kaçışı birlikteinde getirebilir. Mevlana diyor ki ‘Yoksulluk beni vefatla tehdit etse bile hürriyeti kulluğa satmam ben.’ Bu mükemmel bir kelam. Nitekim ucunda mevt de olsa hiç bir bireye kul, köle olmam zira ben özgür bir beşerim.”
Arslan, akıl ve özgürlüğün kullanılmasının sınırsız olmadığını tabir ederek, bilhassa ahlak ve adaletle çevrelenmemiş bir akılın, en az vesayetçilik kadar tehlikeli olduğunu belirtti.
Bilhassa öteki olarak görüleni sömürmeye ve yok etmeye yönelik bir araçsal aklın, dünyaya hayli büyük bedeller ödettiğini lisana getiren Arslan, kelamlarına şu biçimde sürdürdü:
“Dün, İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanan soykırımın, bugün de ırkçılık, yabancı düşmanlığı, İslamofobinin araçsal bir akılla yasallaştırılmaya çalışıldığını biliyoruz. Bu niçinle insanlığın aklına mukayyet olması gerekiyor. Bunun yolu da hiç elbet başkasının, öteki olarak gördüğümüz kişinin ontolojik statüsünü kabul etmekten geçiyor. Bu da sağlıklı bir çoğulculuktan, çeşitlilikten geçmektedir.
1924 ANAYASASI HUSUS 68
Üniversite terimindeki birlik, oldukcalukta ya da çeşitlilikteki birlik olarak kabul edilmelidir. Özgürlük de bir arada hayatın kurallarını koyan hukukla çevrelenmek zorundadır. Üniversite tek tipçi bir anlayışın ve yasakların değil, özgürlüğün hakim olması gereken bir yerdir. Fakat bu özgürlüğün oburlarının özgürlüğüne halel getirmeyecek biçimde, hukuk ortasında kullanılması hayati derecede değerlidir. Bu niçinle bizim birinci anayasalarımızdan biri olan 1924 Anayasası’nın 68. unsurunda denir ki ‘Hürriyetin herkes için hududu, diğerlerinin hürriyeti sonudur.’ ötürüsıyla özgürlüklerin diğerlerinin da özgürlükleri olduğu şuuruyla kullanmak durumundayız.”
Arslan, aklın ve özgürlüğün üniversitenin sahip olması gereken üçüncü bir özelliği yani çoğulculuğu birlikteinde getirdiğini aktardı.
Üniversitenin toplumun ortaya çıkışından bu yana kadim bir sıkıntı olarak tartışılan bir arada yaşamanın teori ve pratiğinin de sınandığı bir topluluk olduğunu anlatan Arslan, “Üniversite tabiatı gereği çeşitliliğin yeridir. Toplumsal ve siyasal çoğulculuğun temelinde de bu çeşitlilik olgusu yatmaktadır. Anadolu irfanı ve tefekkürünün bize öğrettiği unsur şudur: ‘İnsanı farklılığıyla kabul edin ve onu ötekileştirmeyin.’ Bu prensibin benimsediği ve hayata geçirildiği bir yerde araçsal aklın ürettiği ırkçılık ve yabancı düşmanlığı üzere hastalıklara yer yoktur. Zira bu prensip hem de bu hastalıklara yönelik panzehri de ilacı da bünyesinde barındırmaktadır.” değerlendirmesini yaptı.
Eskişehir Valisi Erol Ayyıldız ise eğitimin mazi ile istikbal içinde bir köprü olduğu kadar şahısla mensubu olduğu milletine sorumluluk ve aidiyet hislerinin gelişmesine katkı sağladığına işaret ederek, “değişen teknolojinin, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin ülkelere taraf verdiği bir çağda, geleceğe nitelikli bireyler yetiştirilmesinde değerli misyonlar yüklenen üniversitelerimizin, mirasçısı olduğumuz medeniyetimizin anlaşılmasında farklı alan ve disiplinlerde büyük sorumlulukları vardır.” dedi.
ESOGÜ Rektörü Prof. Dr. Kemal Şenocak ise yeni akademik yılın akademisyenler ve öğrencileri için iyi olmasını diledi.
Anayasa Mahkemesi Üyesi Prof. Dr. Yusuf Şevki Hakyemez’in “Yeni bir hak arama yolu olarak Anayasa Mahkemesine ferdi başvuru” temalı birinci dersi verdiği merasime, AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan, CHP Eskişehir Milletvekili Jale Parıltı Süllü, MHP Eskişehir Milletvekili Metin Nurullah Sazak ve öbür ilgililer ile akademisyenler, öğrenciler katıldı.