Jeopolitik pozisyonu ötürüsıyla ‘Asya’nın Kalbi’ olarak nitelendirilen Afganistan, 1940-1990 yılları içinde ABD ile Sovyetler Birliği içindeki Soğuk Savaş devrinde büyük devletlerin nüfuzu altında kaldı. 1979 yılında Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesi daha sonrası ABD’nin dayanağı ülkede İslami hareketler ortaya çıktı. 1990’lı senelerdan itibaren ülkedeki siyasi istikrarsızlık, ‘Taliban’ önderi Usame Bin Ladin’in 11 Eylül 2001 terör akınlarını gerçekleştirmesi ötürüsıyla uygulanan ambargo ve ABD işgali üzere biroldukca niye, Afgan halkını etraf ülkelere iltica etmeye zorladı. Türkiye’ye de gelen Afgan mülteciler, gittikleri ülkelerde sıkıntı günler yaşadı.
Afganistan’ın başşehri Kabil’den bir fotoğraf karesi
AFGANLAR ARAP MI?
Afganistan’ındaki en büyük kümesi toplumun yüzde 42’sini oluşturan Peştunlar oluşturuyor. Peştunlar, ‘İranlı ulus’ olarak biliniyor. Peştunlar, Afganistan’da şeriat rejimini kuran Taliban’ın ana öğesini teşkil ediyor.
Afganistan’da Tacikler toplumun yüzde 27’sini, Özbekler yüzde 9’unu, Hazaralar yüzde 9’unu, Aymaklar yüzde 4’ünü, Türkmenler yüzde 3’ünü, Beluçlar ise yüzde 2’sini oluşturuyor.
Bu dataların 2010 yılına dayandığını belirtelim.
AFGAN IRKI NEREDEN GELİR?
Afganistan’da bir hayli farklı etnik öge bulunuyor. Afganistan’daki etnik çizgiler, kültürel ve dini ayrımlar niçiniyle vakit zaman hassas durumların yaşanmasına niye olabiliyor. Ülkenin siyasi atmosferinde de bu fay sınırlarına çoğunlukla rastlamak mümkün.
Afganlar Arap olarak bilinse de Afganistan’ın çoğunluğunu İran kökenli Peştunlar oluşturuyor. Ülkede yaşayan etnik ögeler şöyleki: Peştunlar, Beluçlar, Hazaralar, Tacikler, Özbekler, Aymaklar, Araplar, Paşailer, Nuristaniler, Pamirler, Türkmenler, Kırgızlar.
Türkiye’ye iltica eden bir Afgan aile
AFGANLAR niye TÜRKİYE’YE GELİYOR?
Ülkede başta Taliban’ın baskısından bunalan ve ülkedeki ABD ile Rusya içindeki çekişmeden dolayı yaşanan terör akınları ötürüsıyla huzursuz bir yaşantı süren Afganlar; siyasi istikrarsız, iktisadın berbat gidişatı, işsizlik üzere niçinler etraf ülkelere iltica etmeyi tercih ediyor. Göç ettikleri ülkelerin başında gelen Türkiye’de 5 milyondan fazla Afgan mülteci olduğu iddia ediliyor.
Afganlar’ın Türkiye’ye gelmesindeki en büyük niçinlerin başında, olumsuz iktisat kaideler ve işsizlik geliyor. Dünyanın 173. iktisadı Afganistan’ın gayri safi yurt içi hasılası 2015 varsayımlarına bakılırsa 19,2 milyar dolar. Ülkede kişi başına gelir 590,27 dolar civarında, ihracat 865 milyon, ithalat 7,63 milyar dolar düzeyinde. Afganistan’da enflasyon 2016 yılında yüzde 5,9, işsizlik oranı yüzde 40 çıktı.
AFGANİSTAN NASIL BİR ÜLKE?
Afganistan, başkanlık sistemi ile yönetilen üniter bir İslam cumhuriyetidir. Ülkede terörizm, yoksulluk, çocuk malnütrisyonu ve yolsuzluk üst düzeydedir.
Afganistan Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı, G77, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Bağlantısızlar Hareketi üyesidir.
Afganistan satın alma gücü paritesine bakılırsa 72,9 milyar dolarlık gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) ile dünyanın 96. büyük ekonomisidir; lakin ülke kişi başına düşen GSYİH (SAGP) sıralamasında 2018 datalarına göre 186 ülke içinden 169. sıradadır.
Afganistan’ın başşehri Kabil
AFGANİSTAN HAKKINDA BİLGİLER
Uzun yıllar Britanya ve Rus imparatorlukları içinde tampon bölge misyonu yapan Afganistan, 1919’da Britanya ile girdiği savaş daha sonrası bağımsızlığını kazandı.
İstikrarsızlık niçiniyle nüfusu gün geçtikçe azalan Afganistan, çabucak hemen el değmemiş varlıklı yer altı kaynaklarına sahip.
Biroldukca alanda hala dışarıya bağımlı olan Afganistan topraklarında epey güçlü kömür ve demir yataklarının yanı sıra bakır, kurşun, berilyum ve çinko bulunuyor. Ülkedeki varlıklı hidro güç potansiyeli ise yoksulluk niçiniyle kullanılamıyor.
Afganistan’ın nüfusu: 33,32 milyon (2016 tahmini)
Afganistan’ın etnik yapısı: Nüfuzun yüzde 42’si Peştun, yüzde 27’si Tacik, yüzde 9’u Türk (Türkmen ve Özbek), yüzde 1’i öteki
Afganistan’ın yüzölçümü: 652,864 kilometrekare
Afganistan’ın lisanı: 3 resmi lisan Peştuca, Farsça, Türk (Türkmence-Özbekçe)
Afganistan’ın dini: Yüzde 99,7 Müslüman, yüzde 0,3 öbür
Afganistan’ın para ünitesi: Afgani
Afgan çocuklar
AFGANİSTAN TARİHİ
Afganistan’da insan hayatı en az 50 bin yıl evvel başladı. Bölgede yerleşik tertibe 9 bin yıl evvel geçildi ve sırasıyla İndus Vadisi, Oxus ve Helmend (MÖ 3000) uygarlıkları evrildi. Hint-Aryanların Baktriya-Margiyana bölgesinden Gandhara bölgesine göçünü, Zerdüştçülüğün kutsal kitabı Avesta’da tasvir edilen kültürle ilişkilendirilen Demir Çağı Yaz Kültürü’nün (MÖ 1500-1100) yükselişi takip etti. O devirde ‘Ariana’ ismiyle anılan bölge, MÖ 6. yüzyılda doğuda İndus Irmağı’na kadar olan alanı fetheden Pers Ahameniş İmparatorluğu’nun hakimiyetine girdi.
çabucak sonrasında bölgenin çeşitli kısımları Harezmşah, Halaci, Timurlu, Ludi, Surî, Babür ve Safevi imparatorlukları tarafınca yönetildi. Çağdaş manasıyla Afganistan devletinin siyasi tarihi 1709’da Hotaki hanedanının kurucusu Mirüveys’in bağımsızlık ilan etmesi ile başladı. 1747’de, Ahmed Şah Dürrani, Kandehar başkentli Dürrani İmparatorluğu’nu kurdu. 1776’da başşehir Kabil’e taşındı, Peşaver ise (1823’te Sihlere kaybedildi) kış başşehri oldu. 19. yüzyıl sonlarında Afganistan, Britanya Hindistanı ve Rus İmparatorluğu içindeki ‘Büyük Oyun’ sırasında tampon devlet nazaranvi gördü.
1919’da ülke yabancı hakimiyetinden kurtuldu ve nihayetinde Emanullah Han hükümdarlığında bir monarşiye dönüştü. Monarşi neredeyse 50 yıl daha sonra Muhammed Zahir Şah’ın tahttan indirilip cumhuriyetin ilan edilmesine kadar devam etti. 1978’de ikinci bir darbenin akabinde Afganistan sosyalist bir devlet oldu, bu olay 1980’li senelerda mücahit isyancılara karşı Sovyetler Birliği’nin Afganistan’a müdahalesine yol açtı.
1996 yılına gelindiğinde ülkenin büyük kısmı ülkeyi gelecek 5 yılı aşkın mühlet boyunca totaliter bir rejimle yönetecek olan İslami köktendinci Taliban tarafınca ele geçirilmiş durumdaydı, 2001’de ABD işgali kararı Taliban idaresi sonlansa da ülkenin değerli bir kısmını denetim etmektedirler. Hükûmet ve Taliban içinde devam eden savaş, Afganistan’ın bayan hakları konusundaki görüş ayrılıkları ve her iki taraf tarafınca gerçekleştirilen sivil vefatları üzere epeyce sayıda hak ihlalini içeren zayıf insan hakları karnesinin düzelmesini güçleştirmektedir.
Afganistan’ın başşehri Kabil’den bir fotoğraf karesi
AFGANİSTAN NEREDE?
38 milyon nüfusa sahip Afganistan, Asya kıtasının güneyinde yer alıyor. Afganistan’ın komşuları içinde İran, Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin yer alıyor. Afganistan’ın başşehri Kabil’dir.
Yüz ölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan’ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki kısma ayırır. Afganistan çoklukla engebeli bir toprağa sahiptir. Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve Himalaya Dağları’nın bir uzantısı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin esas yükseltileridir. Ülkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları’ndaki 7492 m. ile Nowşak doruğudur.
Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir. Lakin fazla akarsu kaynağı olmaması niçiniyle tarım yapılamaz. Ülkede en önemli Amu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud ırmakları vardır.
AFGANİSTAN’IN DÜNYA HARİTASINDAKİ POZİSYONU
AFGANİSTAN’IN SİYASİ DURUMU
Stratejik pozisyonu ve ticaretin kesişme noktalarından biri olması niçiniyle Afganistan, uzun yıllar İranlılar, Araplar, Moğollar, İngilizler ve Sovyetlerin istilasına uğradı.
Afganistan’ın tarihini değiştiren olaylardan biri Sovyet işgali oldu. 1979-1989 içinde Sovyet istilasına uğrayan Afganistan, bu işgal kararı yüzbinlerce kayıp verdi.
Dünya tarihinin değerli dönüm noktalarından 11 Eylül 2001 taarruzları, Afganistan için yeni bir devri başlattı. ABD, akından Afganistan’da üslenmiş el Esas örgütünü ve başkanı Usame Bin Ladin’i sorumlu tutarak, ülkeyi yöneten Taliban’dan el Esas üslerini kapatmasını ve bin Ladin’i ABD’ye teslim etmesini istedi.
Taliban’ın bu talebi reddetmesi üzerine 7 Ekim 2001’de ABD ve İngiliz uçaklarının Taliban ve el Düstur gayelerine hava saldırısı düzenlemesiyle Afganistan’da yeni bir savaş başladı. 13 yıl süren savaş büyük tartışmalara ve insan hakları ihlallerine sahne oldu.
Devlet başkanlığı sistemiyle yönetilen Afganistan’da 250 sandalyeli Halk Meclisi (Vulusi Cirge) ve 102 sandalyeli Senato Meclisi (Mişranu Cirge) olmak üzere iki yasama kanadı bulunuyor. Afganistan, 34 vilayetten oluşuyor. Vilayetler merkezi hükümete bağlı çalışıyor.
Afganistan’da 5 Nisan 2014’te yapılan son devlet başkanlığı seçimde oyların yarısından fazlasını alan Eşref Gani, yolsuzlukla uğraş ve ekonomiyi büyütme vaadiyle iktidara geldi.
Afganistan’ın Pakistan ile de yıllardır çözülemeyen Durand hududu sıkıntıları bulunuyor. Bilhassa Taliban’a bağlı güçlerin, ülkedeki yabancı askerler ve güvenlik güçlerini maksat alan taarruzlarında her yıl binlerce kişi ömrünü kaybediyor.
Afgan çocuklar
AFGANİSTAN’DA EĞİTİM
Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 formunda bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir. Buna ait olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir. Bu beraberinde genel okur müelliflik kursları ile de desteklenmektedir. 6. sınıf daha sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi yüklü ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir.
Son etap olan liseler ise 3 farklı kısımdan oluşmaktadır. Bu noktada bir manada branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve toplumsal bilimler-fen bilimleri yüklü liselerde tahsil bakılırsabilmektedirler. Bundan daha sonra ise branşlarına ait yükseköğrenim kurumlarına devam etmektedirler.
Afganistan’da eğitim alanında bayan ve erkek içinde rastgele bir ayrım yapılmamıştır. Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir. Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir. Lakin Afganistan’ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin ortasında bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir.
AFGAN YEMEKLERİ NELER?
Afgan mutfağının en temel ögeleri içinde tarım mamüllerinden elde edilmiş buğday, mısır, arpa üzere tarım eserleri ön plana çıkmaktadır. Tarım ve hayvancılığın yaygın olmasıyla da birlikte lokal mutfak içerisinde hayvansal eserler çoğunlukla tercih edilmektedir. Hayvansal mamüllerin çoğunlukla tercih edildiği Afgan mutfağında çoğunlukla süt ve süt eserleri tercih edilmektedir. ‘Kabil Pilavı’ Afgan mutfağının vazgeçilmez ulusal yemeğidir.
Meşhur Afgan yemeği Kabil Pilavı
Afganistan’ın başşehri Kabil’den bir fotoğraf karesi
AFGANLAR ARAP MI?
Afganistan’ındaki en büyük kümesi toplumun yüzde 42’sini oluşturan Peştunlar oluşturuyor. Peştunlar, ‘İranlı ulus’ olarak biliniyor. Peştunlar, Afganistan’da şeriat rejimini kuran Taliban’ın ana öğesini teşkil ediyor.
Afganistan’da Tacikler toplumun yüzde 27’sini, Özbekler yüzde 9’unu, Hazaralar yüzde 9’unu, Aymaklar yüzde 4’ünü, Türkmenler yüzde 3’ünü, Beluçlar ise yüzde 2’sini oluşturuyor.
Bu dataların 2010 yılına dayandığını belirtelim.
AFGAN IRKI NEREDEN GELİR?
Afganistan’da bir hayli farklı etnik öge bulunuyor. Afganistan’daki etnik çizgiler, kültürel ve dini ayrımlar niçiniyle vakit zaman hassas durumların yaşanmasına niye olabiliyor. Ülkenin siyasi atmosferinde de bu fay sınırlarına çoğunlukla rastlamak mümkün.
Afganlar Arap olarak bilinse de Afganistan’ın çoğunluğunu İran kökenli Peştunlar oluşturuyor. Ülkede yaşayan etnik ögeler şöyleki: Peştunlar, Beluçlar, Hazaralar, Tacikler, Özbekler, Aymaklar, Araplar, Paşailer, Nuristaniler, Pamirler, Türkmenler, Kırgızlar.
Türkiye’ye iltica eden bir Afgan aile
AFGANLAR niye TÜRKİYE’YE GELİYOR?
Ülkede başta Taliban’ın baskısından bunalan ve ülkedeki ABD ile Rusya içindeki çekişmeden dolayı yaşanan terör akınları ötürüsıyla huzursuz bir yaşantı süren Afganlar; siyasi istikrarsız, iktisadın berbat gidişatı, işsizlik üzere niçinler etraf ülkelere iltica etmeyi tercih ediyor. Göç ettikleri ülkelerin başında gelen Türkiye’de 5 milyondan fazla Afgan mülteci olduğu iddia ediliyor.
Afganlar’ın Türkiye’ye gelmesindeki en büyük niçinlerin başında, olumsuz iktisat kaideler ve işsizlik geliyor. Dünyanın 173. iktisadı Afganistan’ın gayri safi yurt içi hasılası 2015 varsayımlarına bakılırsa 19,2 milyar dolar. Ülkede kişi başına gelir 590,27 dolar civarında, ihracat 865 milyon, ithalat 7,63 milyar dolar düzeyinde. Afganistan’da enflasyon 2016 yılında yüzde 5,9, işsizlik oranı yüzde 40 çıktı.
AFGANİSTAN NASIL BİR ÜLKE?
Afganistan, başkanlık sistemi ile yönetilen üniter bir İslam cumhuriyetidir. Ülkede terörizm, yoksulluk, çocuk malnütrisyonu ve yolsuzluk üst düzeydedir.
Afganistan Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı, G77, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Bağlantısızlar Hareketi üyesidir.
Afganistan satın alma gücü paritesine bakılırsa 72,9 milyar dolarlık gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) ile dünyanın 96. büyük ekonomisidir; lakin ülke kişi başına düşen GSYİH (SAGP) sıralamasında 2018 datalarına göre 186 ülke içinden 169. sıradadır.
Afganistan’ın başşehri Kabil
AFGANİSTAN HAKKINDA BİLGİLER
Uzun yıllar Britanya ve Rus imparatorlukları içinde tampon bölge misyonu yapan Afganistan, 1919’da Britanya ile girdiği savaş daha sonrası bağımsızlığını kazandı.
İstikrarsızlık niçiniyle nüfusu gün geçtikçe azalan Afganistan, çabucak hemen el değmemiş varlıklı yer altı kaynaklarına sahip.
Biroldukca alanda hala dışarıya bağımlı olan Afganistan topraklarında epey güçlü kömür ve demir yataklarının yanı sıra bakır, kurşun, berilyum ve çinko bulunuyor. Ülkedeki varlıklı hidro güç potansiyeli ise yoksulluk niçiniyle kullanılamıyor.
Afganistan’ın nüfusu: 33,32 milyon (2016 tahmini)
Afganistan’ın etnik yapısı: Nüfuzun yüzde 42’si Peştun, yüzde 27’si Tacik, yüzde 9’u Türk (Türkmen ve Özbek), yüzde 1’i öteki
Afganistan’ın yüzölçümü: 652,864 kilometrekare
Afganistan’ın lisanı: 3 resmi lisan Peştuca, Farsça, Türk (Türkmence-Özbekçe)
Afganistan’ın dini: Yüzde 99,7 Müslüman, yüzde 0,3 öbür
Afganistan’ın para ünitesi: Afgani
Afgan çocuklar
AFGANİSTAN TARİHİ
Afganistan’da insan hayatı en az 50 bin yıl evvel başladı. Bölgede yerleşik tertibe 9 bin yıl evvel geçildi ve sırasıyla İndus Vadisi, Oxus ve Helmend (MÖ 3000) uygarlıkları evrildi. Hint-Aryanların Baktriya-Margiyana bölgesinden Gandhara bölgesine göçünü, Zerdüştçülüğün kutsal kitabı Avesta’da tasvir edilen kültürle ilişkilendirilen Demir Çağı Yaz Kültürü’nün (MÖ 1500-1100) yükselişi takip etti. O devirde ‘Ariana’ ismiyle anılan bölge, MÖ 6. yüzyılda doğuda İndus Irmağı’na kadar olan alanı fetheden Pers Ahameniş İmparatorluğu’nun hakimiyetine girdi.
çabucak sonrasında bölgenin çeşitli kısımları Harezmşah, Halaci, Timurlu, Ludi, Surî, Babür ve Safevi imparatorlukları tarafınca yönetildi. Çağdaş manasıyla Afganistan devletinin siyasi tarihi 1709’da Hotaki hanedanının kurucusu Mirüveys’in bağımsızlık ilan etmesi ile başladı. 1747’de, Ahmed Şah Dürrani, Kandehar başkentli Dürrani İmparatorluğu’nu kurdu. 1776’da başşehir Kabil’e taşındı, Peşaver ise (1823’te Sihlere kaybedildi) kış başşehri oldu. 19. yüzyıl sonlarında Afganistan, Britanya Hindistanı ve Rus İmparatorluğu içindeki ‘Büyük Oyun’ sırasında tampon devlet nazaranvi gördü.
1919’da ülke yabancı hakimiyetinden kurtuldu ve nihayetinde Emanullah Han hükümdarlığında bir monarşiye dönüştü. Monarşi neredeyse 50 yıl daha sonra Muhammed Zahir Şah’ın tahttan indirilip cumhuriyetin ilan edilmesine kadar devam etti. 1978’de ikinci bir darbenin akabinde Afganistan sosyalist bir devlet oldu, bu olay 1980’li senelerda mücahit isyancılara karşı Sovyetler Birliği’nin Afganistan’a müdahalesine yol açtı.
1996 yılına gelindiğinde ülkenin büyük kısmı ülkeyi gelecek 5 yılı aşkın mühlet boyunca totaliter bir rejimle yönetecek olan İslami köktendinci Taliban tarafınca ele geçirilmiş durumdaydı, 2001’de ABD işgali kararı Taliban idaresi sonlansa da ülkenin değerli bir kısmını denetim etmektedirler. Hükûmet ve Taliban içinde devam eden savaş, Afganistan’ın bayan hakları konusundaki görüş ayrılıkları ve her iki taraf tarafınca gerçekleştirilen sivil vefatları üzere epeyce sayıda hak ihlalini içeren zayıf insan hakları karnesinin düzelmesini güçleştirmektedir.
Afganistan’ın başşehri Kabil’den bir fotoğraf karesi
AFGANİSTAN NEREDE?
38 milyon nüfusa sahip Afganistan, Asya kıtasının güneyinde yer alıyor. Afganistan’ın komşuları içinde İran, Pakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin yer alıyor. Afganistan’ın başşehri Kabil’dir.
Yüz ölçümü yaklaşık Fransa kadar olan Afganistan’ı Hindukuş ve Pamir sıradağı zincirleri kuzey ve güney olmak üzere iki kısma ayırır. Afganistan çoklukla engebeli bir toprağa sahiptir. Ülkenin doğusundan içlerine uzanan ve Himalaya Dağları’nın bir uzantısı olan Hindukuş Dağları, güneyindeki Çağay Dağları ve kuzeydeki Pamir Dağları ülkenin esas yükseltileridir. Ülkenin en yüksek noktası Hindukuş Dağları’ndaki 7492 m. ile Nowşak doruğudur.
Ülkenin güneybatısı ve batısı dağlık değildir. Lakin fazla akarsu kaynağı olmaması niçiniyle tarım yapılamaz. Ülkede en önemli Amu Derya, Helmend, Farahrud, Murgap ve Herirud ırmakları vardır.
AFGANİSTAN’IN DÜNYA HARİTASINDAKİ POZİSYONU
AFGANİSTAN’IN SİYASİ DURUMU
Stratejik pozisyonu ve ticaretin kesişme noktalarından biri olması niçiniyle Afganistan, uzun yıllar İranlılar, Araplar, Moğollar, İngilizler ve Sovyetlerin istilasına uğradı.
Afganistan’ın tarihini değiştiren olaylardan biri Sovyet işgali oldu. 1979-1989 içinde Sovyet istilasına uğrayan Afganistan, bu işgal kararı yüzbinlerce kayıp verdi.
Dünya tarihinin değerli dönüm noktalarından 11 Eylül 2001 taarruzları, Afganistan için yeni bir devri başlattı. ABD, akından Afganistan’da üslenmiş el Esas örgütünü ve başkanı Usame Bin Ladin’i sorumlu tutarak, ülkeyi yöneten Taliban’dan el Esas üslerini kapatmasını ve bin Ladin’i ABD’ye teslim etmesini istedi.
Taliban’ın bu talebi reddetmesi üzerine 7 Ekim 2001’de ABD ve İngiliz uçaklarının Taliban ve el Düstur gayelerine hava saldırısı düzenlemesiyle Afganistan’da yeni bir savaş başladı. 13 yıl süren savaş büyük tartışmalara ve insan hakları ihlallerine sahne oldu.
Devlet başkanlığı sistemiyle yönetilen Afganistan’da 250 sandalyeli Halk Meclisi (Vulusi Cirge) ve 102 sandalyeli Senato Meclisi (Mişranu Cirge) olmak üzere iki yasama kanadı bulunuyor. Afganistan, 34 vilayetten oluşuyor. Vilayetler merkezi hükümete bağlı çalışıyor.
Afganistan’da 5 Nisan 2014’te yapılan son devlet başkanlığı seçimde oyların yarısından fazlasını alan Eşref Gani, yolsuzlukla uğraş ve ekonomiyi büyütme vaadiyle iktidara geldi.
Afganistan’ın Pakistan ile de yıllardır çözülemeyen Durand hududu sıkıntıları bulunuyor. Bilhassa Taliban’a bağlı güçlerin, ülkedeki yabancı askerler ve güvenlik güçlerini maksat alan taarruzlarında her yıl binlerce kişi ömrünü kaybediyor.
Afgan çocuklar
AFGANİSTAN’DA EĞİTİM
Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 formunda bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir. Buna ait olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir. Bu beraberinde genel okur müelliflik kursları ile de desteklenmektedir. 6. sınıf daha sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi yüklü ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir.
Son etap olan liseler ise 3 farklı kısımdan oluşmaktadır. Bu noktada bir manada branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve toplumsal bilimler-fen bilimleri yüklü liselerde tahsil bakılırsabilmektedirler. Bundan daha sonra ise branşlarına ait yükseköğrenim kurumlarına devam etmektedirler.
Afganistan’da eğitim alanında bayan ve erkek içinde rastgele bir ayrım yapılmamıştır. Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir. Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir. Lakin Afganistan’ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin ortasında bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir.
AFGAN YEMEKLERİ NELER?
Afgan mutfağının en temel ögeleri içinde tarım mamüllerinden elde edilmiş buğday, mısır, arpa üzere tarım eserleri ön plana çıkmaktadır. Tarım ve hayvancılığın yaygın olmasıyla da birlikte lokal mutfak içerisinde hayvansal eserler çoğunlukla tercih edilmektedir. Hayvansal mamüllerin çoğunlukla tercih edildiği Afgan mutfağında çoğunlukla süt ve süt eserleri tercih edilmektedir. ‘Kabil Pilavı’ Afgan mutfağının vazgeçilmez ulusal yemeğidir.
Meşhur Afgan yemeği Kabil Pilavı