Toplumsal hayatı derinden yaralayarak gerisinde ağır insan hakları ihlalleri bırakan ve günümüzde tesirleri hâlâ devam eden 12 Eylül Asker Darbesi‘nde, Genelkurmay Başkanlığını Kenan Cihan‘in yaptığı Türk Silahlı Kuvvetleri’nin idareye el koymasının akabinde Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi, Anayasa uygulamadan kaldırıldı.
12 EYLÜL DARBESİ NEDİR?
12 Eylül 1980 darbesi, Süleyman Demirel’in başbakan olduğu periyotta, hükümeti vazifeden almak üzere düzenlenmiştir. Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan’ın öncülüğünde ve emir-komuta zincirinde gerçekleştirilen darbede, 650 bin kişi gözaltına alınırken, 7 binin üzerinde kişinin idam cezası istendi. Bunlardan 517’si idam cezası verildi. Kenan Cihan’a, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan Ulusal Güvenlik Kurulu eşlik etti.
1980 İHTİLALİ niye OLDU?
Darbeciler, münasebet olarak siyasi cinayetleri, Kudüs Mitingi’ni ve siyasi istikrarsızlıkları gösterdi. Necmettin Erbakan öncülüğünde Konya’da düzenlenen Kudüs Mitingi’ni darbeciler “şeriat emelli kalkışma girişimi” olarak nitelendirdi. Öte yandan 22 Mart 1980’de birinci çeşidi düzenlnene Cumhurbaşkanlığı seçimleri Eylül ayına kadar sonuçlandırılmayınca demokrasiye olan inancın azalması da darbeye münasebet gösterildi. Ekonomik sebepler olarak da dış ticaret açığındaki artış, döviz kahrı, işsizlik üzere durumlar öne sürüldü. Ayrıyeten sağ-sol tartışmaları niçiniyle güvenlik sorunları yaşandığı, bunların da darbeye taban hazırladığı öne sürüldü.
210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. Siyasi partiler ve Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi. 1982 yılında hazırlanan anayasa ile, evvelki anayasada önemli değişiklikler yapıldı. Darbenin akabinde, Türkiye siyasetinin yine tasarlandığını 9 yıllık bir askeri periyot başladı.
12 EYLÜL DARBESİ’NDE İDAMLAR VE CEZALAR
İdam cezası verilen 517 şahıstan 50’si asıldı. İdamı istenen 259 kişinin evrakı da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gönderildi. 71 bin kişi Türk Ceza Kanunu’nun 141, 142, 163. hususlarından yargılandı. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 388 bin kişi pasaport hakkından men edildi. 30 bin kişi işten atıldı. 98 bin kişi örgüt üyesi olma hatasıyla yargılandı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurt dışına gitti. 300 kişi kuşkulu biçimde öldü. 171 kişinin azaptan öldüğü evraklarla tescillendi. 937 sinema sakıncalı olduğu nedeni öne sürülerek yasaklandı. 4 bine yakın öğretmen, 120 öğretim üyesi, 47 hakim işinden edildi. 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl mahpus cezası istendi. 300 gazeteci akına uğrarken, 3 gazeteci öldürüldü.
“BİR SAĞDAN BİR SOLDAN…”
Darbeden daha sonra idamlara 8 Ekim tarihinde başlandı. Kenan Cihan, “Adaletli olsun diye bir sağdan bir soldan astık” telaffuzunu bu acı olay için lisana getirdi. yıllar daha sonra görülen davada kendisine “Bu kelamlar size mi ilişkin?” sorusunun sorulması üzerine, “Evet. Bitaraf olduğumu göstermek için, bir sağdan bir soldan, bir sağdan bir soldan astık” halinde açıklama yaptı. Kenan Cihan, bu kanlı olaydan pişman olmadığını belirterek, “bir daha olsa bir daha yaparım” dedi.
“ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?”
Birinci idam edilen sol görüşlü Necdet Adalı oldu. Akabinde da ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi. 17 yaşındaki Erdal Eren de yaşı büyütülerek idam edildi. Kenan Cihan, Erdal Eren için “Asmayalım da besleyelim mi?” kelamını kullandı. Sağ ve sol görüşlü gençlerin yanı sıra, siyasalların tamamına yakını yargılandı. Milletvekillikleri düşürülen politikler aylarca mahkeme salonlarında tutuldu.
Başbakan Süleyman Demirel’in milletvekilliği bitmiş oldu ve gözaltına alındı. Demirel, eşi Nazmiye Demirel, CHP Lideri Bülent Ecevit ve eşi Rahşan Ecevit, birlikte kaldıkları Çanakkale Gelibolu Hamzaköy’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak uçakla askeriyeye gdolayıldü.
12 EYLÜL DARBESİ BİLANÇOSU
12 EYLÜL DARBESİ NEDİR?
12 Eylül 1980 darbesi, Süleyman Demirel’in başbakan olduğu periyotta, hükümeti vazifeden almak üzere düzenlenmiştir. Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan’ın öncülüğünde ve emir-komuta zincirinde gerçekleştirilen darbede, 650 bin kişi gözaltına alınırken, 7 binin üzerinde kişinin idam cezası istendi. Bunlardan 517’si idam cezası verildi. Kenan Cihan’a, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan Ulusal Güvenlik Kurulu eşlik etti.
1980 İHTİLALİ niye OLDU?
Darbeciler, münasebet olarak siyasi cinayetleri, Kudüs Mitingi’ni ve siyasi istikrarsızlıkları gösterdi. Necmettin Erbakan öncülüğünde Konya’da düzenlenen Kudüs Mitingi’ni darbeciler “şeriat emelli kalkışma girişimi” olarak nitelendirdi. Öte yandan 22 Mart 1980’de birinci çeşidi düzenlnene Cumhurbaşkanlığı seçimleri Eylül ayına kadar sonuçlandırılmayınca demokrasiye olan inancın azalması da darbeye münasebet gösterildi. Ekonomik sebepler olarak da dış ticaret açığındaki artış, döviz kahrı, işsizlik üzere durumlar öne sürüldü. Ayrıyeten sağ-sol tartışmaları niçiniyle güvenlik sorunları yaşandığı, bunların da darbeye taban hazırladığı öne sürüldü.
210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. Siyasi partiler ve Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi. 1982 yılında hazırlanan anayasa ile, evvelki anayasada önemli değişiklikler yapıldı. Darbenin akabinde, Türkiye siyasetinin yine tasarlandığını 9 yıllık bir askeri periyot başladı.
12 EYLÜL DARBESİ’NDE İDAMLAR VE CEZALAR
İdam cezası verilen 517 şahıstan 50’si asıldı. İdamı istenen 259 kişinin evrakı da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gönderildi. 71 bin kişi Türk Ceza Kanunu’nun 141, 142, 163. hususlarından yargılandı. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 388 bin kişi pasaport hakkından men edildi. 30 bin kişi işten atıldı. 98 bin kişi örgüt üyesi olma hatasıyla yargılandı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurt dışına gitti. 300 kişi kuşkulu biçimde öldü. 171 kişinin azaptan öldüğü evraklarla tescillendi. 937 sinema sakıncalı olduğu nedeni öne sürülerek yasaklandı. 4 bine yakın öğretmen, 120 öğretim üyesi, 47 hakim işinden edildi. 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl mahpus cezası istendi. 300 gazeteci akına uğrarken, 3 gazeteci öldürüldü.
“BİR SAĞDAN BİR SOLDAN…”
Darbeden daha sonra idamlara 8 Ekim tarihinde başlandı. Kenan Cihan, “Adaletli olsun diye bir sağdan bir soldan astık” telaffuzunu bu acı olay için lisana getirdi. yıllar daha sonra görülen davada kendisine “Bu kelamlar size mi ilişkin?” sorusunun sorulması üzerine, “Evet. Bitaraf olduğumu göstermek için, bir sağdan bir soldan, bir sağdan bir soldan astık” halinde açıklama yaptı. Kenan Cihan, bu kanlı olaydan pişman olmadığını belirterek, “bir daha olsa bir daha yaparım” dedi.
“ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?”
Birinci idam edilen sol görüşlü Necdet Adalı oldu. Akabinde da ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi. 17 yaşındaki Erdal Eren de yaşı büyütülerek idam edildi. Kenan Cihan, Erdal Eren için “Asmayalım da besleyelim mi?” kelamını kullandı. Sağ ve sol görüşlü gençlerin yanı sıra, siyasalların tamamına yakını yargılandı. Milletvekillikleri düşürülen politikler aylarca mahkeme salonlarında tutuldu.
Başbakan Süleyman Demirel’in milletvekilliği bitmiş oldu ve gözaltına alındı. Demirel, eşi Nazmiye Demirel, CHP Lideri Bülent Ecevit ve eşi Rahşan Ecevit, birlikte kaldıkları Çanakkale Gelibolu Hamzaköy’deki Türk Silahlı Kuvvetleri misafirhanesinden alınarak uçakla askeriyeye gdolayıldü.
12 EYLÜL DARBESİ BİLANÇOSU